• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

TINDERSTICKS: VERHAAL EN PLAAT VAN DE PRILSTE TIJD

Met The Waiting Room plaatst Tindersticks een mijlpaal; de tiende plaat als markeerpunt van een nieuw begin, een golfbreker in de branding bovendien die na woelige springvloed fier overeind staat en waardoor de getijdenbewegingen bevrijd naar de kust rollen. Een album ook dat poëtische perspectieven samenbrengt als in de beste verhalenbundels én een plaat die in alles gemaakt is voor dat ene moment, waarop de naald het vinyl raakt.

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 22 januari 2016

Stuart A. Staples, boegbeeld van Tindersticks, bekijkt Amsterdam voor het eerst vanaf de overkant van het IJ. Zo vaak ziet hij niet meer van een stad dan de concertzaal en het hotel. Sterker: hij mag dan een fervent liefhebber zijn van film noir en andere cinematografische pracht, dat aan de oever filmmuseum Eye ligt, is nieuw voor hem. Met pretogen maakt Staples een mentale notitie: "toch even kijken of ik een film kan meepakken nog, daar dus."

Vooraleer Staples het iconische, witte filmgebouw kan bezoeken, brengt hij met kalme, bordeauxrode bariton in herinnering hoe hij gehunkerd heeft naar het punt waarop Tindersticks zich momenteel bevindt. De groep implodeert na het verschijnen van Waiting for the Moon bijna tot op een breuk. De scherven worden gelijmd, maar er is tijd nodig, een aantal platen moet gemaakt worden, voordat Staples na het afronden van de opnamen voor The Something Rain opnieuw het gevoel heeft zoals in de prilste tijd van de band, die originele twinkeling ten diepste, die van zijn ogen af te lezen valt. Een realisatie waarvan hij dacht dat die niet zou wederkeren.

I - Het thema vrijheid

De positie van waaruit Tindersticks anno 2016 The Waiting Room presenteert, lijkt ook samen te hangen met een natuurlijk golfpatroon in het oeuvre van de groep uit Nottingham; de cyclus van drie platen. De tiende markeert dan logischerwijs al een verse start, kracht bijgezet met de woorden: "Drink for the future, not to forget the past." Staples: "Ik denk dat het waar is dat we in zulke fases van drie werken. Zeker de laatste platen, van The Hungry Saw naar The Something Rain, vormen echt een soort trilogie; een reis. Een tocht en proces van wederopbouw in, herbronnen ook, plus: opnieuw definiëren. Dat is een zeer bevrijdend gevoel. Het klinkt simpel maar het geldt voor elke relatie. De pijn die je meedraagt, het verdriet dat je accepteert en om daarvan dan bevrijd te zijn en van daaruit te máken, dat betekent heel veel."

Twee dingen
Vrijheid voor Tindersticks wil geenszins zeggen dat de groep radicaal anders klinkt. "We kunnen niet ontsnappen aan wie we zijn. Toen we in 2007 weer bij elkaar kwamen, heb ik twee dingen heel duidelijk gemaakt. Eén: dat ik geen muziek meer wilde schrijven met de muzikanten in het achterhoofd; met het idee hen te moeten plezieren. En, twee: dat ik niet meer wilde omkijken maar het nu, het moment bij de kladden wil grijpen, voorwaarts kijken en werken, risico's nemen. Langzaamaan zijn we uitgekomen waar we nu zijn: in die vrije ruimte, waarin dingen misschien wel bijna voor het eerst écht kunnen gebeuren. In die conversatie spreken wij met onze stemmen en die klinken nu eenmaal zoals ze zijn."

Verhalenbundel
Tindersticks was altijd een echte albumband. Als vuistdikke romans kwamen de platen voor de dag, als het ware gebonden in rood velours, met goud op snee. Losse nummers voelden als flarden van iets dat veel omvangrijker, grootser en groter was, nog niet eens per se hoofdstukken waren het, want het totale narratief wierp zijn schaduw over alles en dat halfschemerige gesamtkunstwerk kon alleen als geheel echt functioneren.

The Waiting Room lijkt eerder op een verhalenbundel; een literaire traditie die in Engeland tot grootmeesterlijke kunst verheven is: korte maar toch lichtelijk afgeronde werken, verzameld in één band. Een vorm die ambachtelijke kunde en het nodige lef vereist om niet álles uit te leggen, niet vol te stoppen, met minder meer te vertellen en open te laten, met focus.

Staples: "Hoewel ik er nog niet zo naar gekeken heb, zit daar heel veel in. Als ik aan een verhalenbundel denk, komt een beeld op van een verzameling rond een thema, 'liefde' bijvoorbeeld. Een boek waarin niet per se elk verhaal daar heel duidelijk over moet gaan en een zekere dwingende samenhang tussen de verhalen is ook niet opgelegd. En tegelijk wordt het toch ook geen patchwork, te losjes dus. Een thema dus dat vanuit verschillende richtingen, poëtische perspectieven, benaderd wordt...Als je zo'n bundel uit hebt, dan overvalt je een gevoel van gelukszalige bevrediging, want ondanks de rijkgeschakeerde verscheidenheid, houden de elementen een gevoel echt vast. Dat zorgt ervoor dat je ernaar teruggrijpt en dat ook de facto doet; om een verhaal nog eens te lezen en dat gevoel weer in zijn geheel te voelen opkomen."

II - Diversiteit van benaderingen in geluid én beeld

The Waiting Room verschijnt met een dvd erbij, met daarop korte films bij elk nummer. Film en Tindersticks gaan redelijk hand in hand. Zo maakte de groep al de nodige soundtracks voor rolprenten van Claire Denis. En de tegenwoordig in Frankrijk woonachtige Staples werd een paar jaar geleden gevraagd plaats te nemen in de jury voor het kortfimfestival van Clermont-Ferrand.

Balans
Staples wil zichzelf geen (kort)filmconnaisseur noemen. "Het voelde meer alsof ik over straat liep, langs een ogenschijnlijk rustig huis en naar binnen ging om erachter te komen dat er een waanzinnig feest gaande was." Staples ziet ook daar diversiteit in verscheidenheid die hem intrigeert. Voor het festival werden programma's samengesteld van zo'n drie kwartier met meerdere films achter elkaar. "Wanneer zo'n programma bevredigend uitpakte, viel me op hoezeer zo'n selectie niet arbitrair was, maar zorgvuldig afgestemd en gebalanceerd en hoe de relaties liggen tussen de films, qua volgorde en thematieken en hoe dat uitmaakt en je appreciatie kleurt."

Kippenvel
Met de festivalcurator kwam het gesprek destijds al op een idee om kortfilms te laten maken bij een album. Staples stond er niet al te lang bij stil, maar toen de schetsen voor The Waiting Room getekend waren, maakte de zanger zelf een film en liet die aan de curator zien. Diens enthousiasme zorgde ervoor dat het idee weer van vuur voorzien werd. Uiteindelijk leverde dit een reeks kortfilms op bij de nummers van het album. "Hier gebeurt iets", was het kippenvelgevoel toen de films begonnen binnen te komen. Wat er gebeurde, was het samenvallen van de thematische rode draad, gevormd door de muziek van Tindersticks, de uit duizenden herkenbare stem van de groep plús de verschillende invalshoeken die de filmmakers gekozen hadden. Een zekere eenheid van gevoel in diversiteit van vorm dus, opnieuw.

III - De naald raakt de plaat

Een filmprogramma op dvd of verhalenbundel in druk is niet wat Staples en Tindersticks als metier hebben; wat zij máken. Staples: "Wij werken naar het punt waarop de naald de plaat raakt. Dat is hét moment; het allerbelangrijkste, altijd. Voor ons is het album hét kunstwerk. Daar werken we naartoe en dat zit de hele tijd in ons hoofd. Vooraan. We weten waar het eind van de A-kant is, waar de B-kant begint. Dat is álles; dat betekent alles voor ons. Gaandeweg heeft dit album meer in zijn kielzog gekregen - de films en wellicht inderdaad de verhalenbundelvorm - en dat is valide op zijn eigen merites, maar ik zou het verschrikkelijk vinden wanneer de nummers volledig vastgeknoopt zouden raken aan de beelden of los van elkaar rondzwerven."

Middelpunt
"Een album is wat wij - ik zei het eerder al met nadruk - máken. Ik denk dat dit album qua structuur vreemd is, want er staat een nummer in het midden - het instrumentale 'This Fear of Emptiness' - dat exact in het midden van de plaat een breekpunt markeert; het had het einde van kant A kunnen zijn of het begin van kant B. Ik heb gespeeld met het idee een fade-out te gebruiken, gevolgd door een fade-in op de andere kant. Het staat nu in z'n geheel op de tweede kant, als een proloog of ouverture daar. Ik vertel dit omdat het ertoe doet. En omdat zo'n instrumental in het midden op cd misschien dus raar lijkt. Dat is volslagen logisch op de lp. Wij zijn daarmee heel bewust bezig. We verbieden je niet een nummer hier of daar neer te zetten of te draaien vanaf cd of een streaming platform, maar wij zien het album als onze vorm van kunst. Daarop ziet onze toewijding, maar dan ook volledig."

Fysiek van de plaat
"We are in the artefact business": een album als vorm van kunst heeft ook fysieke connotaties. Alleen al qua balans: je kunt maar zoveel tijd kwijt op een plaatkant en die valt zo ongeveer samen met de natuurlijke aandachtsspanne van de luisteraar. Puur materieel komt daar nog bij dat een lp aan het begin meer energie kan herbergen dan aan het eind van een kant. Je kunt je luidste nummer niet als vijfde plaatsen, dan doe je afbreuk aan het geluid. Dus ga je om met de vorm en dat is belangrijk, héél erg belangrijk, voor het kunstwerk dat geraakt wordt door de naald. Dan doen die parameters er alles toe. Daardoor hebben klassieke albums die we nog steeds allemaal kennen hun vorm, met een ballad als laatste nummer van een plaatkant. Die aspecten van een plaat geven vorm en frame en ook: de standaarden. Dat levert een zekere discipline op en als je die respecteert, geeft die vorm én inhoud aan het hele kunstwerk."

Authentiek en oprecht
Het is niet alleen de technische kant die Tindersticks bezighoudt. Ook meer romantisch ligt er ten diepste een gevoel ten grondslag aan het werken vanuit het idee van het album als lp. "Je ziet een herboren interesse voor vinyl. Nota bene van jonge mensen, zij hebben het format gered. Dat doet me denken aan mijn vrouw. Zij schildert en werd opgeleid met klassieke schilderstechnieken. Vlak nadat ze afstudeerde, stopte men met het doceren daarvan, onder invloed van conceptuele kunst. Niet dat er ook maar iets mis is met die kunstvorm, maar ik vind die reactie slecht; om het kind met het badwater weg te gooien - die basis, die techniek - alleen maar omdat het irrelevant zou zijn geworden? Het wordt tegenwoordig bijna als 'gedurfd' gezien hoe zij schildert: authentiek, echt en oprecht. Maar ik weet heel zeker: mensen, jonge mensen dus vooral ook weer, zijn daar zo goed als wanhopig naar op zoek in hun leven. En dan kun je het hebben over instant bevrediging, maar deep down is dat toch niet wat mensen écht willen. Zo máákt Tindersticks albums; de platen als artefacten. Het zijn kunstwerken voor dat ene ware moment, waarop de naald de plaat raakt."

The Waiting Room verschijnt op 22 januari bij City Slang.

Beeld door Richard Dumas.

http://www.kindamuzik.net/interview/tindersticks/het-moment-waarop-de-naald-de-plaat-raakt/26501/
Meer Tindersticks op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/tindersticks