• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Sonic Acts XIII

De ruimte en ruimtelijkheid in kunst en wetenschap.
25 februari 2010, De Balie, Paradiso, NIMk, Artis Planetarium

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 11 maart 2010

De vierdaagse conferentie Sonic Acts XII staat deze editie in het teken van The Poetics of Space; ruimte, ruimtelijkheid en het scheppen in of van ruimte in de kunst en wetenschap staan centraal. Overdag bestaat Sonic Acts XIII uit een volgepakt lezingenprogramma en 's avonds is Paradiso het toneel van een programma dat bol staat van beeld en geluid. Bovendien is er in het NIMk een speciale expositie te bewonderen en biedt STEIM twee kunstenaars de gelegenheid om tijdens het festival werk te maken. Kortom: een viertal dagen waarvan het je zou kunnen gaan duizelen.

Fieldrecordings
Sonic Acts is geen festival in de normale zin van het woord. Sterker nog: wie alleen het avondprogramma tot zich neemt, mist een aanmerkelijke hoeveelheid duiding en context. Zo wordt bijvoorbeeld duidelijk op de derde dag wanneer fieldrecordings centraal staan. Veelal zonder enige visuele ondersteuning wordt Paradiso ondergedompeld in duisternis. Onweer weerklinkt in de daverende compositie van BJ Nilsen, Yolande Harris presenteert het geluid van pleziervaartuigen onder water en legt zo ook een vinger op de politiek zere plek van akoestische milieuvervuiling. Dat gegeven speelt ook een rol in het werk van Hildegard Westerkamp en Annea Lockwood. Beiden spreken 's middags voor de performances en plaatsen hun abstracte werk zo in een bredere spectrum dat voorbij alleen het sonische gaat. Het ondergaan van de klanken in het avondprogramma komt zodoende nog meer tot leven.

Schuivende zandduinen brengen in het werk Sabulation van Jacob Kirkegaard [foto rechts] onverhoede drones voort, maar de hoofdprijs van de vooral op geluid gerichte zaterdagavond van Sonic Acts XIII gaat naar de Zwitser Gilles Aubry. Hij verwerkt fieldrecordings gemaakt op vliegvelden tot een angstaanjagend sonisch tafereel dat dondert en raast en het echte onweer van Nilsen of de onheilspellende holle put van Barry Truax in indringende impact ruimschoots voorbijstreeft.

Film
De tweede avond is ingeruimd voor filmische pracht. Opvallend genoeg zitten velen braaf vlak voor het scherm op stoeltjes. Niet zo snugger, want net achter de rijen staat een podium waarop de makers veelal live de beelden componeren. Vooral bij het Nederlandse Optical Machines is dat een fascinerend schouwspel; meer bijzonder dan de projectie op het grote doek. De films vallen ietwat tegen in hun presentatie van ruimte en ruimtelijkheid. Het is echter vooral de nadruk op het beeld die afbreuk doet aan deze avond. Het geboden geluid is veelal van bepaald lager allooi dan gedurende de gehele rest van Sonic Acts XIII. Gelukkig is er plek ingeruimd voor Daïchi Saito's Trees of Syntax, Leaves of Axis waarin een pulserende film vol bomenpracht gekoppeld wordt aan een werkelijk bloedstollend fraaie soundtrack van counterpoint viool. Een eervolle vermelding valt verder Hand Grenade van Gill Heatherly ten deel; over drie schermen zeer passende en indringende animatie, gepaard aan zwoele Krautrock.

's Middags ging het over Xenakis en de Vortext-concerten, over conceptuele kunst met Naut Humon en Robert Whitman en dan is Expanded Cinema wellicht passend qua historische insteek, maar het gebodene hield helaas niet over de hele breedte gelijke tred met de lezingen.

Populair
Hoogdravend, denkt u wellicht? Valt reuze mee. Zeker op donderdagavond; zonder twijfel de meest populair geprogrammeerde van de vier. Tegelijk een aaneenschakeling van klasbakperformances. De hoofdrol deze avond komt op het conto van Reble & Köhner en hun Materia Obscura; 25.000 stills van chemogrammen schetsen een kleurenpracht van jewelste in abstracte vormen op een groot doek, terwijl de drones en ambient van Köhner verschuiven door het quadrofonische soundsystem. Tijd verschuift horizontaal over het scherm en ruimtelijk in de klanken om de bezoeker heen. Over de hoofden speelt de lasershow van Haswell & Hecker [bovenste foto] zich af. Muzikaal minder spectaculair, visueel overrompelend, maar tezamen vlees noch echte vis. Het beeld scant vaardig de ruimte van de grote zaal van Paradiso, maar houdt nauwelijks raakvlak met het geluid.

Noisemeester Keith Rowe stelt een beetje fröbelend ietwat teleur op de vroege avond, maar Fred Wordens flitsende 1859 is elf minuten lang visuele schittering. En wie echte tegen noise en stroboscopisch beeld kan, haalt zijn hart op bij Takashi & O'Rourke; een ziedend hoogtepunt in visuele en sonische mokerslagen van jewelste; inhumaan beeld versus humaan opgefokte feedback en staalplaatpercussie; weergaloos.

Sound Art
Wie geluidskunst een beetje in het vizier heeft, mag het NIMk de komende tijd zeker niet overslaan op een ronde door Amsterdam. De Sonic Acts-expositie blijft namelijk ook na de conferentie te bezoeken. Kirkegaards Labyrinthitis is een bijzondere ervaring, maar dat geldt wellicht nog meer en intenser voor GAMMAvert #2 an X-seascape van Jan-Peter ER Sonntag [foto links]. Interfererende staande golven in een groene ruimte; beklemmend en intrigerend. Wat ook geldt voor de meer visueel gerichte werken van Hans Christian Gilje en Yoko Seyama; niet te missen.

Op de slotavond willen velen de afsluitende performances in het Artis Planetarium ook voor geen goud missen. Er is zelfs een wachtlijst. Het slotakkoord verbijstert velen. Voor de pauze steelt Fransisco López de sonische show met een geweldige performance in surround langs fieldrecordings en noise, maar het erbij gepresenteerde zeepbellenlichtspel stelt teleur. Qua beeld is vooral Paul Prudence indrukwekkend op dreef in een projectie die lijkt te leven in een spel van perpetuum mobile input van geluid op de visuals die weer de klanken triggeren.

Wat een knaller zonder weerga had moeten worden, het tribuut aan Maryanna Amacher die vorig jaar overleed, wordt een sessie in nauwelijks surround, statische klanken, te luid volume en weinig interactie; zonder visuele ondersteuning. Onder de koepel van het Planetarium verandert de soundtrack ook nog eens tot een amorfe smurrie aan geluid waarin definitie noch richting te ontwaren blijkt. Velen kiezen het hazenpad door de knijterharde otoakoestische tonen die het eigen binnenoor opwekt door de gepresenteerde klanken. Anderen betwijfelen of dit een waardig eerbetoon is aan Amacher die altijd heel precies was in de plaatsing van luidsprekers en verhalen vertelde door het publiek langs en tussen de speakers te laten lopen. Die ruimtelijke ervaring mist dit tribuut helaas volledig.

Met historische opvoeringen (Line Describing a Cone van McCall), grootheden (Robert Whitman [foto hierboven], Hildegard Westerkamp, Annea Lockwood), populair vertier (Monolake, Theo Parrish, Anthony Shakir) en vele verrassende invalshoeken en makers - zowel sonisch als visueel - maar ook in de lezingen in wetenschappelijke hoek, tekent Sonic Acts XIII voor een viertal dagen waarin op een immens breed terrein het thema van de conferentie wordt uitgediept en van handen en voeten wordt voorzien. Een normaal festival is consumptief van opzet en je verlaat het veelal murw van alle input die je passief tot je nam. Sonic Acts XIII daarentegen vervult de bezoeker van energie en inspiratie en het mag dan ook geen verbazing wekken als menige conferentieganger over een tijdje zelf een soundartwerk presenteert, mede of vooral getriggerd door Sonic Acts XIII. Dat mag het mooist mogelijke compliment heten.

Foto's door Tiemen Rapati (cc)

http://www.kindamuzik.net/live/various-artists/sonic-acts-xiii/19902/
Meer Various Artists op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/various-artists