• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Frances The Mute: een verhaal over verloren dagboeken en gevallen goden

Waar te beginnen? De eenvoud hebben Cedric Bixler Zavala en Omar Rodriguez-Lopez achter zich gelaten toen ze in 2001 de deur van At The Drive-In achter zich dicht trokken. De-Loused In The Comatorium was al een compromisloos sci fi-conceptalbum ter herinnering aan de door zelfmoord om het leven gekomen beeldend kunstenaar Julio Venegas, en Frances The Mute, het tweede album van The Mars Volta, doet er nog een schep bovenop.

Tekst: Miriam Notenboom

Publicatiedatum: 22 februari 2005

Het verhaal van hoofdpersoon Cygnus is een episch drama in vijf bedrijven. Hopeloos op zoek naar zijn moeder, ontleent hij zijn naam aan de achtergebleven geliefde van de overmoedige Phaeton, die volgens de mythe door Zeus werd neergeschoten omdat hij met de strijdwagen van zijn vader - de zon - de hemel onveilig maakte.

In 'Miranda, That Ghost Just Isn't Holy Anymore' duikt de dochter van Prosperus uit Shakespeares' The Tempest op. De titel zelf is een verwijzing naar 'That Joke Isn't Funny Anymore' van The Smiths. En in het, ruim een half uur durende, sluitstuk 'Cassandra Gemini' komen we de Griekse profetes Cassandra tegen die, hoewel ze de waarheid sprak, door niemand werd geloofd omdat Apollo een vloek over haar had uitgesproken.

Dat is nog maar een willekeurige greep. Het wemelt van de literaire, religieuze, politieke en culturele symbolen op Frances The Mute. Op de liefdevol onderhouden fansite www.thecomatorium.com wordt al maandenlang iedere songtekst nauwkeurig opgetekend, vertaald en ontleed. En het einde is nog niet in zicht.

Bixler Zavala moet er niet veel van hebben. De interpretaties van anderen, zegt hij wat oneerbiedig, leiden hem alleen maar af. Het is een tegelijkertijd ontwapenende opmerking. De kleine, springerige dertiger die vandaag de pers te woord staat logenstraft überhaupt ieder vermoeden dat achter de encyclopedische belezenheid van Frances The Mute een stel pretentieuze sombermannen schuilgaat. Zijn antwoorden zijn verrassend persoonlijk en worden, net als zijn teksten, hardop denkend geformuleerd. "Thuis ijsbeer ik door mijn 'kantoor' en mompel voor me uit, net zolang totdat ik mijn gedachten heb geordend. Dat heb ik van mijn vader. Die bereidt zo zijn lezingen voor."

Hoe al die verwijzingen in de muziek van The Mars Volta sluipen, weet Bixler Zavala zelf ook niet zo goed. "Misschien zijn het de films waar we naar kijken of de boeken die we lezen?" oppert hij onschuldig. Frances The Mute, zegt hij nadrukkelijk, heeft "een open einde".

En als je uit alle niveaus waarop je Frances The Mute lezen kunt toch moet kiezen, dan weegt de katholieke symboliek misschien wel het zwaarst. "Het personage van 'The Widow' is ontleend aan een verhaal van mijn moeder. Ze ging op een dag ijs kopen. Het gezicht van de ijscoman ging schuil achter de schaduw van zijn hoed, maar toen ze naar zijn voeten keek en zag dat hij kippenpoten had, wist ze dat ze de duivel had gezien. Ik heb het altijd onthouden."

Misschien was het een disciplinerend leugentje. Een manier om de kleine Cedric op zondag naar de kerk te krijgen. Misschien ook niet. "Het kan ook zoveel indruk op haar gemaakt hebben, dat ze die ervaring met mij moest delen."

Het is - hoe dan ook - niet de meest vriendelijke variant van het katholicisme die op Frances The Mute aan bod komt. "Dat is de erfenis van de Spanjaarden. Die hielden de oorspronkelijke bevolking van Zuid-Amerika onder de knoet door te dreigen met de hel. Ik ben opgegroeid in een Mexicaans-Amerikaans gezin, beelden van de duivel zitten er diep ingebakken."

Als puber kwam de schrandere Bixler Zavala al snel in opstand tegen zijn geloof. "Ik geloof ook niet dat de aarde plat is, dus waarom zou ik geloven dat de aarde door een man met een witte baard is geschapen? Bij de godsdienstles was het altijd míjn vinger die omhoog ging: "Neemt u mij niet kwalijk, mevrouw de non, maar misschien was Maria wel zwart en niet blank. En was Jezus echt wel een martelaar? Was hij niet de antichrist?"

Dat was niet om dwars te liggen: ik kon me gewoon heel goed voorstellen dat het anders lag. De bijbel is een mooi boek, maar het is door veel teveel auteurs geschreven en staat vol tegenstrijdigheden. En vrouwen komen er al helemaal niet in aan het woord, dat maakt me nog argwanender."

Wat resteert is het geloof in bovennatuurlijke verschijnselen, geholpen door een vroege kennismaking met lsd. " Je bent het niet altijd zelf die de touwtjes in handen heeft. Ik lag eens in een hotelkamer te slapen, steeg boven mezelf uit en zag mezelf liggen, maar kon niet wakker worden. Dat soort ervaringen vormt je bewustzijn. Daar kun je bang voor zijn of je kunt het absorberen, en erover zingen en praten."

Het verhaal van Cygnus is losjes gebaseerd op het leven en lijden van Jeremy Ward, het Mars Volta-bandlid dat in 2003, kort voor het verschijnen van De-Loused In The Comatorium, overleed aan een overdosis. Ward was geadopteerd. In de achterbak van een afgedankte auto vond hij het dagboek van een onbekende, verwarde man die, net als hij, op zoek was naar zijn biologische ouders. Hij bewaarde het. Na zijn dood viel het anonieme dagboek in handen van Bixler Zavala en Rodriguez-Lopez en werd het uitgangspunt voor Frances The Mute
"Iemand die zich in de steek gelaten voelt en zijn wortels daarom niet kent, zoekt altijd naar geborgenheid. Een verslaving kan die illusie wekken. De fixatie op scoren is op zichzelf een vorm van geruststelling. Maar lost niets op."
Cygnus hoopt rust te vinden door op zoek te gaan naar zijn biologische moeder Frances. Dat de titeltrack niet op het album staat en nu als zogeheten decoder track een zwervend bestaan leidt als keerzijde van de single 'The Widow', is te symbolisch om toevallig te zijn.
"Het beeld dat we schetsen is: dit is wat haar is overkomen. Dat is niet erg fraai, maar je moet het toch weten."

Met “niet erg fraai” bedoel je dat Frances – de moeder – verkracht is en dat Cygnus daar het resultaat van is? "Dat is in ieder geval mijn interpretatie. Maar het kan ook heel goed anders zijn. Mensen vragen me voortdurend of Frances nu een man of een vrouw is, maar daar gaat het niet om. Waar het om gaat is dat sommige mensen zo getraumatiseerd zijn door iets dat ze hebben meegemaakt dat ze er niet meer over kunnen praten.

Frances, zegt Bixler Zavala, kan de Iraakse vrouw zijn die in de documentaire Lektionen in Finsternis (1992) van Werner Herzog vertelt hoe ze heeft moeten toekijken terwijl haar man werd gemarteld. Onderwijl probeert haar zoontje haar tot zwijgen te brengen door zijn hand op haar lippen te leggen. Maar het kan ook het jongetje zelf zijn: het kind heeft sinds die gebeurtenis geen woord meer heeft gesproken.

"Stilte is het meest oorverdovende geluid wat ik bedenken kan. Mensen zeggen al snel: ga eens naar de therapeut en lucht je hart. Maar soms kan iemand dat nu juist niet en zoekt zijn heil in drank, drugs of onvoorspelbaar gedrag. Als iemand je het ene moment gedag zegt en je het volgende moment met een angstige of een verwijtende blik aankijkt, is dat lastig te bevatten, maar het helpt als je je realiseert dat het niet persoonlijk is. Het is een afgeleide van dat stille verdriet dat geen andere uitweg heeft. En als je echt om iemand geeft en je wilt de juiste informatie over wat eraan scheelt, kun je het soms beter over je heen laten komen."

Frances The Mute, zegt Bixler Zavala, is in laatste instantie een heel persoonlijk album over het zoeken naar je oorsprong. Ondanks de verwijzingen? "Ondanks de verwijzingen. Daarom zing ik ook grote delen in het bastaard-Spaans waar ik mee ben opgegroeid. Ik ben een chicano: te Mexicaans voor de Amerikanen, te Amerikaans voor de Mexicanen. Ik durf normaal gesproken niet goed Spaans te spreken onder Spaanstaligen, maar zo geef ik mijn eigen traditie bestaansrecht." Cygnus realiseert zich ten slotte dat bloedbanden niet zaligmakend zijn. "Het gaat erom wie bij je blijft, wie je trouw is en wie van je houdt."

"Soms helpt dat, soms niet. Het enige wat je doen kunt, en dan heb ik het over mezelf, is situaties vermijden die je uit je evenwicht brengen. Je hebt goede en slechte dagen, en van beide leer je. What doesn't kill you will only make you stronger, zeggen ze. Soms. Niet altijd, maar de gedachte op zich maakt je weerbaarder."

"En soms is het leven simpelweg in alle opzichten ondraaglijk en troost helemaal niets je, ook niet de liefde van je vrienden. Ik maak er geen reclame voor, maar ik kan wel begrijpen dat iemand besluit dat het genoeg is geweest. Ik vind dat je dat niet mag veroordelen als een zwaktebod of een zonde. Je weet niet hoe groot het verdriet van die mensen is."

Denk je dat Jeremy zichzelf opzettelijk van het leven heeft beroofd? "Nee. Het was een ongeluk met een zekere mate van opzettelijkheid. Het ging juist goed met hem. Van al mijn vrienden was Jeremy degene met de breedste interesses. Hij heeft me geleerd hoe je al die verschillende dingen die je ziet en hoort en voelt op kunt zuigen, tot iets van jezelf kunt maken en weer terug kunt geven.

Hij had juist zovéél om voor te leven, toen hij stierf. Ik denk dat hij zichzelf heeft wijsgemaakt dat hij één kleine misstap wel zou overleven. Daar heeft hij zich in vergist. De release van De-Loused heeft hij niet eens meer mee kunnen maken."

The Mars Volta speelt op dinsdag 22 februari in de AB (Brussel) en de dag nadien in Paradiso (Amsterdam). Beide concerten zijn uitverkocht.

foto 3: Ron van Rutten

» Lees de recensie van Frances The Mute

http://www.kindamuzik.net/interview/the-mars-volta/frances-the-mute-een-verhaal-over-verloren-dagboeken-en-gevallen-goden/8682/
Meer The Mars Volta op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/the-mars-volta