• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

De kunst voorbij de noise: Sonic Youth

Dat je met media-aandacht meer kunt doen dan je eigen ego verheerlijken en reclame maken voor je laatste product, heeft Sonic Youth bewezen na het tekenen voor een majorlabel. De status van trendwatcher en doorgeefluik biedt de band en anderen veel mogelijkheden, maar ook grenzen. Over de mogelijkheden en beperkingen die commercieel succes biedt als etalage voor andere kunstvormen, kunstenaars en artiesten.

Tekst: Eric Van Rees

Publicatiedatum: 19 juli 2006

Niet alleen op muzikaal gebied hebben de leden van Sonic Youth een fijne neus voor wat nieuw en hip is, ook op andere gebieden doen ze hun invloed gelden. Zo zijn de leden afzonderlijk of in teamverband onder andere actief op het gebied van film, gesproken woord, poëzie en beeldende kunst.

Tot eind jaren tachtig is Sonic Youth wat artistieke groei betreft, zonder daarbij de eigen doelgroep van zich te vervreemden door middel van concessies aan de massa, het voorbeeld van de undergroundpers en -publiek. Met de overstap naar major Geffen wordt een groter publiek bereikt, zonder dat de groep daar muzikale of artistieke concessies voor doet. Niet alleen ziet de band kans om de vergroting van media-aandacht te gebruiken om jonge, onbekende bands als Nirvana en Dinosaur Jr. aan het publiek voor te stellen, ook probeert men een groter publiek te interesseren voor jonge, getalenteerde kunstenaars, onder wie videoregisseur Spike Jonze.

Net zoals anderen dat voor hen gedaan hebben, geldt de band als doorgeefluik naar een groter publiek. Het was avantgarde-componist Glenn Branca, die de band aanspoorde een eerste ep op te nemen. Ook in muzikaal opzicht beïnvloedde hij de manier van gitaarspelen van Renaldo en Moore.

Perslieveling
Eén van de dingen die de band kenmerkt, is de relatie met de media, die altijd goed is geweest, alsmede het omgevingsbewustzijn van de groep. Hoewel gerekend tot de aanvoerders van de Amerikaanse gitaargolf van de jaren negentig is Sonic Youth nooit bij een groter publiek doorgebroken, gunstige kritieken en de hulp van MTV ten spijt. Sonic Youth is altijd een perslieveling gebleven, een status die veel mogelijkheden bood voor andere bands en kunstenaars.

Die reputatie heeft de band verworven door veel en intensief buiten de VS te touren en de pers altijd gewillig te woord te staan. In het pre-internet tijdperk hing succes voor undergroundbands af van mond-tot-mondreclame, kritieken en aandacht in de geschreven pers en airplay op radio en tv. Sonic Youth was zich hier maar al te zeer van bewust en heeft zich door hard te werken in combinatie met een onderscheidend vermogen, zowel muzikaal als wat presentatie betreft, ten opzichte van vele grijze, oninteressante gitaarbands die even vlug opkwamen als ze verdwenen. Dit gold met name in de dagen dat gitaarbands hip waren, als alternatief voor de clubscene die naam had gemaakt in de jaren ’80.

Dat Sonic Youth zoveel op heeft met kunst in brede zin heeft alles te maken met de persoonlijkheid en achtergrond van de leden van Sonic Youth zelf. Dit geldt met name voor Kim Gordon, die voor haar lidmaatschap van Sonic Youth voornamelijk beeldend kunstenaar was. In zekere zin is ze dat nog steeds, getuige exposities als Kim’s Bedroom, een paar jaar geleden in Eindhoven en hoesillustraties voor bijvoorbeeld de cd New York City Ghosts & Flowers.

Gitarist Lee Renaldo daarentegen stort zich graag op gesproken woord en filmprojecten, gezien zijn laatste project Drift, waarin geluid en beeld met elkaar gemengd worden, alsmede de groep Text of Light met Alan Licht.
Jim O’Rourke verliet de band, om zich geheel op film te kunnen storten. Thurston Moore en Steve Shelley zijn meer muziek bezig dan met andere kunstvormen, getuige hun eigen muzieklabels Smells Like Records en Ecstatic Peace!.

Van subcultuur naar mainstream
Door de jaren heen is Sonic Youth voor alle afzonderlijke leden steeds meer bijzaak dan hoofdzaak geworden. Waar in het verleden zijprojecten als proeftuintjes en uitlaatklep dienden voor bandprojecten, geldt nu dat zij- en hoofdprojecten niet meer van elkaar te scheiden zijn en beiden even waardevol zijn voor alle leden. Nu groepsimprovisatie een nieuw territorium is waarop de band zich begeeft, is Sonic Youth niet langer een songgerichte band meer, al zijn releases voor major Geffen alleen voor songgericht materiaal bestemd.

Bovengenoemde voorbeelden hebben betrekking op de soloprojecten van de band, maar de band zag zich nooit gehinderd om ook bij majorlabel releases terug te grijpen naar het New Yorkse kunstenaarsmilieu waar ze zo vertrouwd mee is. Hiermee wordt met name de No Wavescene bedoeld, een artistiekere vorm van punk, met haar nadruk op ‘performance art’ en banden met undergroundcineasten als Richard Kern.

New York en de kunst van verschillende generaties kunstenaars uit die stad vormen bijvoorbeeld het uitgangspunt op de latere albums New York City Ghosts & Flowers en Murray Street. Het album SYR4, waarop de band composities van avantgarde componisten als John Cage en Steve Reich interpreteert, is indirect een ode aan de stad, die voor veel avantgarde componisten in de jaren ’50 en ’60 als broedplaats gold. Ook de vergelijkingen met Velvet Underground, de legendarische band gelanceerd door popart kunstenaar Andy Warhol, zijn altijd veel gemaakt. Sonic Youth probeert, net als zij deden, rock-‘n-roll met avantgarde te mengen.

Tekstueel zijn er in de songs van Sonic Youth altijd verwijzingen geweest naar met name beatnikauteurs en -dichters als William Burroughs, Philip K. Dick en Allen Ginsberg. Een aantal van deze auteurs schreven hun werk in New York (zoals Ginsberg) en qua filosofie sluiten de beatniks aan bij de liberale en openminded levensvisie van de band. De beatniks waren een uitgesproken vorm van tegencultuur (of subcultuur), waar ook Sonic Youth, weliswaar een paar decennia later, deel van uitmaakt (vergelijk de term ‘alternative music’ als tegenhanger van de ‘mainstream’).

Clips werden geregisseerd door toen nog onbekende regisseurs als Spike Jonze en Sofia Coppola. Artwork en foto’s in hoesteksten zijn voor rekening van (lokale) undergroundartiesten, vaak jong en onbekend. Waardering is er niet altijd, zo wordt een suggestieve hoesfoto van Dirty, waarbij je, temidden van besmeurde knuffelbeesten, poepseks lijkt te zien, gecensureerd bij latere persingen. De vrijheden die je je kunt permitteren in de underground gelden niet altijd voor de mainstream, zo blijkt.

Moderne beatniks
Ook muzikaal begaat de band wel eens een misser: mislukte akoestische experimenten, stadiontournees als voorprogramma van mega-acts, die wisselende reacties oproepen bij het publiek, of een flirt met modern gecomponeerde muziek, het zijn risico’s die de band maar al te graag neemt voor het aanboren van nieuw publiek.

Sonic Youth heeft een unieke status verworven bij publiek en critici en na 25 jaar muziek maken bewijzen ze nog steeds toonaangevend en geïnspireerd te zijn. Afgezien van hun unieke status in de muziekindustie, heeft Sonic Youth bewezen dat succes en media-aandacht ook voor andere doeleinden gebruikt kan worden: het met elkaar in aanraking brengen van verschillende kunstvormen en –stromingen, en belangrijker nog, hun publiek, zonder daarbij geforceerd of betweterig over te komen.

In zijn recensie van het meest recente studioalbum Rather Ripped prijst recensent Brandon Stusoy van het eigenzinnige online magazine Pitchforkmedia de band voor het bij elkaar brengen van verschillende generaties kunst- en muziekliefhebbers in de tijd waarin internet nog niet bestond. Stusoy doelt hiermee op de interdisciplinaire benadering (de combinatie van kunst, muziek en literatuur) van kunst in het algemeen, die de band introduceerde bij een jongere generatie punkliefhebbers. Daarbij beantwoordt Sonic Youth, misschien zonder het zelf te weten, als moderne beatniks aan de evolutie van rock-‘n-roll als hogere kunstvorm, één van de doelen van de Beatniks destijds.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/sonic-youth/de-kunst-voorbij-de-noise-sonic-youth/13427/
Meer Sonic Youth op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/sonic-youth