http://www.kindamuzik.net
ernaast
Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
The Geologic Imagination - Deel 2
Met de voeten stevig op de schuddende aarde.
27 februari 2015, Paradiso, Muziekgebouw aan \'t IJ
Tekst: Sven Schlijper
Publicatiedatum: 09 maart 2015
Sonic Acts legt met The Geologic Imagination de focus op het Anthropoceen. 7Even impressies van hoe het festival aan dit thema handen en voeten geeft. In deel 2: BJ Nilssen en Karl Lemieux, Herman Kolgen, Robert Curgenven en Le Révélateur.
Florian Heckers complexiteit, de schijnbare eenvoud bij Otto Piene en de gevaarzetting door Mario de Vega: Sonic Acts bevraagt het thema op vele manieren. Net als bij DNK's performance staat vooral centraal hoe je je eigen plek daarin vindt, en waar die plaats is. Of: hoe een imaginair roze ijsblokje het hoofd op hol kan brengen en het raadsel alleen maar verder vergroot. En hoe op simpele wijze het gevaar echt dreigend hoorbaar wordt als je mobieltje rinkelt terwijl je in de buurt van de Dolmen-installatie staat.
Ode
In het Hoge Noorden is het ook niet pluis. Op de grens tussen Noorwegen en Rusland gingen BJ Nilssen en Karl Lemieux [bovenste foto's] op expeditie. Industrie heeft het gebied vervuild, maar ook voor bedrijvigheid en cultuur gezorgd. Menselijk ingrijpen is alomtegenwoordig: in opbouw, winning, in verval en in de zeer zwavelige lucht die je inademt. Lemieux – de projecteur en het negende bandlid van Godspeed You! Black Emperor - schoot film, Nilssen nam waar hij maar kon geluiden op.
De lucht van hun productie, unearthed die in wereldpremière gaat op Sonic Acts blijkt zwanger van een veelheid aan door elkaar lopende verhalen. Menselijke kunde heeft delfstoffen gevonden die worden gewonnen en waarmee vooruitgang geboekt wordt. De aarde wordt uitgeput en vernietigd waar de arbeiders zwoegen. Als de mijnen leeg zijn en de hamers zwijgen, resteren spooksteden en dito landschappen.
Desolaat en dreigend weeft Nilssen het overkoepelende narratief op het snijvlak van zijn urbane werk - dat onder zijn eigen naam verschijnt - en de meer op de natuur gerichte collages van fieldrecordings, die hij eerder uitbracht als Hazard. Toch is een en ander, hoe indrukwekkend en neerdrukkend ook, niet ontdaan van een glinstering. Niet zozeer van hoop, maar wel als een sprankje ode aan - opnieuw - een zekere vernuftigheid.
Als de mens dit kan, als hij deze macht heeft en dat in een zeer korte tijd heeft weten te bewerkstelligen (weliswaar destructief), kan het toch ook anders? Dan kan Lemieux toch ook concrete beelden laten vervagen en vervliegen zoals Gerhard Richter. Uitgesmeerde onscherpe lichtlijnen zijn het, die met Nilssens geluiden constateren en tegelijk - net als bij de grote Duitse kunstenaar - de macht en waarde van registratie en waarneming onderzoeken. Hierbij trekken ze historische afbeelding en beeldvorming in twijfel en roepen ze verrassend Heckers performance in herinnering.
Heeft die toestand waarover unearthed vertelt echt maar een paar jaar geduurd, als een speldenprik in de tijd? Of duurt het voort tot in de eeuwigheid? Kun je de korte visite van de twee mannen in de tijd extrapoleren? Of is de mens in de kern - waaraan ook Nilssen en Lemieux niet raken - toch gewoon nietig en tegelijk schuldige zondaar, dankzij de (gulzige en hebzuchtige) domheid van velen? Denk daar maar eens over na, lijken de twee te benadrukken.
Bedrieglijk?
Nadenken kan ook iemand anders voor je doen. Dan hoef je alleen nog maar achterover te leunen en passief te consumeren. Daar zorgt Herman Kolgen [foto hierboven] voor met zijn dubbelperformance Aftershock/Seismik. Aardse krachten worden in een hightech-show gevangen, maar hoewel Kolgen de voortdurende activiteit van onze planeet kundig weet te verklanken, hij verliest zich in iets wat alleen maar 'te lang' genoemd kan worden, hoe klinisch en analytisch strak de beelden ook zijn.
Kort aangebonden, zoals in Aftershock, maakt Kolgen diepe indruk, de naweeën van een aardschok dreunen door het Muziekgebouw. Juist de korte duur wekt de indruk dat je te maken hebt met een fragment van een veel langduriger na-ijlend effect. Daarentegen wordt het veel uitgebreidere Seismik een kunstje; je snapt wel dat de realtimeverwerking van seismografische signalen van over de hele wereld door hem tot deze improv-compositie gemaakt worden, maar ondanks de overrompelende visuele input van de show voegt Kolgen tijdens de langgerekte tijdspanne weinig toe aan dit kale gegeven.
Aan de andere kant: wie weet is het een andere keer wel hectisch als de pest en schudt de wereld her en der op haar grondvesten. Kolgen kan er ook weinig aan doen dat het ditmaal in de korst nogal relatief kalm is; als bedrieglijke ietwat saaie of brave stilte voor de allesverwoestende aardbeving? Dat is stiekem een rake plaatsbepaling in acute tijd tegenover de lange tijdschalen waarover vele andere performances handelen.
Tabula rasa
De zaterdagavond in Paradiso wordt samen met het Rewire-festival gecureerd. Dat mag in ieder geval een kwaliteitsimpuls betekenen ten opzichte van dezelfde avond op de voorgaande editie. Het laat ook zien dat hoog academisch niveau zoals in de lezingen en diverse performances niet altijd de klok slaat.
Niet al te moeilijke 'instapmodellen' als Jacaszek & Kwartludium kunnen ook de vinger aan de pols van het thema houden, al moet je een link met The Geologic Imagination nogal eens met een vergrootglas zoeken. Dat is ook het geval bij de andere performances in het Stedelijk Museum, die met uitzondering van Bas van Koolwijk & Gert-Jan Prins nogal matig waren. Een dansje moet op zijn tijd ook kunnen en daar doet de hipheid weer van zich spreken in de vorm van Mumdance & Logos, Shapednoise en Shxcxchcxsh.
Zoeken en wél vinden lukt prima bij Robert Curgenven [foto hierboven]. Hij presenteert They Tore the Earth and, Like a Scar, it Swallowed Them en houdt eerst een toespraakje. Context is alles en die biedt hij dan ook. Als de aarde een leeg canvas was, hoe zou je dat vullen? Met platenspelers en sinusgeneratoren bouwt Curgenven een mogelijke klankwereld. De daarbij vertoonde beelden laten kale en onontgonnen aardse landschappen zien. Curgenven benadrukt actueel potentieel waarin hij qua geluid weliswaar alle kanten uit kan, maar ja: de onherbergzame natuur brengt toch met zich mee dat je voor beschutting moet zorgen. Dus bouw je een schuur en dat is slechts een van de vele ingrepen.
Het tabula rasa wordt door Curgenven poëtisch geduid als maakbaar. De mens kan leven in die wereld, anders was hij er immers niet, maar elke ingreep erodeert die wereld. Zoals ruis en stof de fragiele evenwichten in de golvende ambient van Curgenven voortdurend lichtelijk verstoren, desintegrerend zoals bij William Basinski. Toch bouwt hij noest door, wellicht zelfs een beetje tegen beter weten in: fantaserend en concretiserend tussen zijn imaginaire landschappelijke ambient als soundscapes en de misschien ietwat al te feitelijke waarnemingen op het grote scherm.
Disbalans
Van de soundscapes van Curgenven naar de sciencefictionlandschappen van Jeff Vandermeer. Van het inzetten van de ionosfeer als compositorisch middel, zoals Emptyset doet in Signal, naar bijna onnavolgbare betogen over speculatief realisme of object-gerichte ontologie. De geologische verbeelding van Sonic Acts is breed en diep. Het is ook veel meer dan erosie alleen. Het kan ook nucleair of filmisch zijn. Of financieel zelfs, en letterlijk fysiek met beide voeten in de zompige aarde van de Amsterdamse haven.
Binnen de muren van Paradiso wordt indringend gekeken naar toen, nu en verder. Zoals in een donkere kamer niet zozeer het zwaard van Damokles boven ons hoofd hangt, maar ook kansen liggen op het ontstaan van een beeld. Zo werkt Le Révélateur (letterlijk: de ontwikkelaar in het fotografische afdrukproces) [foto hierboven en onder] live met analoge elektronica en distorted channels in grote kleurvlakken die wel wat lijken op vloeistofdia's.
Met inslagen van Klaus Schulze, Peter Baumann en Köhn of Feu Thérèse levert Le Révélateur futuristische chromen space age die stemmig retro gekleurd is. Als gemiddelde kom je wellicht in het heden uit. Daar is het goed toeven, terwijl je heel gek hinkt tussen een gevoel van herkenning en de verbazing van het ongekend nieuwe. Daarmee brengen Sabina Ratté (beeld) en Roger Tellier-Craig (geluid) een twinkelende disbalans teweeg, als een tuimelend fragiel kristallen glas aan de rand van een tafel.
Lunapark
De performance is vreemd genoeg ook een soort rustpunt in de mallemolen van Sonic Acts. De dichtheid van het programma, zeker inclusief de lezingen, is zo intens dat er weinig tot geen tijd resteert voor reflectie, afstand of discours. De bezoeker is als een kind in een snoepwinkel vol lekkers dat zich buikpijn eet.
Een kind ook dat in een bibliotheek vol 'wil-ik-lezen-boeken' staat en denkt dat hij ze allemaal in een lang weekend moet 'vreten'. Een euvel? Welnee. Dit is een lunapark aan uitdagingen; een open uitnodiging om ook na het festival bezig te blijven met nieuwsgierig onderzoeken en tot je nemen, een probaat middel tegen blasé achterover leunen.
Sonic Acts laat zien hoeveel er bestaat aan voor velen totaal onbekende interessante materie en de grote grap is: zelfs met een programma als The Geologic Imagination heb je nog maar een fragment van het topje van een ijsberg gezien, gehoord of aangeraakt. Bedenk daarbij vooral dat je een ijsberg hebt aangeraakt! Waar en wanneer maak je dit nou mee? Het allerleukste is: in die jubelende verwondering en kick begint het pas echt interessant te worden. Want, zo bedenk je je later plotsklaps: is die ijsberg eigenlijk niet gewoon een klontje, roze van kleur?
Bovenste foto Karl Lemieux, foto's Le Révélateur Ed Jansen overige foto's Pieter Kers
http://www.kindamuzik.net/live/sonic-acts-xi/the-geologic-imagination-deel-2/25763/
Meer Sonic Acts op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/sonic-acts-xi
Deel dit artikel: