http://www.kindamuzik.net
ernaast
Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
The Geologic Imagination - Deel 1
Van de elementen, een roze ijsblokje en draadloze dread.
25 februari 2015, Muziekgebouw aan 't IJ, Stedelijk Museum
Tekst: Sven Schlijper
Publicatiedatum: 08 maart 2015
Sonic Acts legt met The Geologic Imagination de focus op het 'Anthropoceen'. 7even impressies van hoe het festival aan dit thema handen en voeten geeft. Deel 1: DNK Ensemble, Florian Hecker en Otto Piene.
Een van de meest pregnante voorbeelden van land art is Spiral Jetty van Robert Smithson. De kunstenaar liet in 1970 een honderden meters lange spiraal maken van tonnen rots; als een geometrische marker in het Great Salt Lake in Utah. Inmiddels is het werk allang niet meer te zien: verzwolgen door het stijgende water, ten onder gegaan tegen de tijd.
Nanoseconde
Laten we wel wezen: de mens stelt op geologische schaal niets voor. We zijn er net en we zijn ook zo weer weg: Spiral Jetty op een wat grotere tijdschaal dus, nog steeds een split second. In die flits van aanwezigheid grijpt de mens danig in, met alle effecten van dien op de aardkorst, de oceanen en de atmosfeer. Dat begint op te vallen en de notie van het Anthropoceen is, hoewel allesbehalve nieuw, wel zeer hip, met exposities in het Deutsches Museum te München en in BAK Utrecht, met een nieuw aan het thema gewijd academisch tijdschrift en met nu deze vier dagen Sonic Acts.
Erosie
Tien jaar voor Spiral Jetty schreef Willem Frederik Hermans een van zijn minst gelezen en nog minder beroemde werken Erosie. Hermans was naast literator namelijk fysisch geograaf. Hij beschrijft in het boek hoe de kosmos een afwezige god is. Ze heeft de aarde geschapen en zal die ook weer vernietigen, en in de tussentijd is de aarde een dynamische planeet dankzij het basale proces van erosie.
Hermans: "De mens, al in de meest primitieve beschavingsvorm een erosieve factor van groot gewicht, zou zonder erosie nooit zijn ontstaan." Natuur is in zijn visie door slijtage en bederf bepaald; de mens jaagt deze aan. Het zijn de menselijke zonden van het verleden die zich in het heden beginnen te wreken en dat heeft invloed op de vrijheid van het individu. Immers: "Kan hij doen wat hij wil, zonder vroeger of later gestraft te worden? Als hijzelf de dans ontspringt, zullen zijn kinderen of kleinkinderen het gelag betalen." Of nog verder... zo valt moeiteloos aan de woorden van Hermans toe te voegen.
Vernuft
En dan? Je naar de wetenschap keren voor een oplossing? Het zijn echter de menselijke zwakheden die de eventueel objectieve kracht (zonder al te veel macht) van de wetenschap uithollen. Hermans' biograaf Otterspeer schrijft treffend: "Het vernuft van weinigen zou het altijd afleggen tegen de domheid van velen." De interesse van Sonic Acts ligt voluit bij dat vernuft. Het tonen daarvan en dan wel in de meest dynamische en gevarieerde vorm maakt het festival zo goed als uniek in de wereld. En dat in een positieve en optimistische zin; als panacee tegen het nihilisme dat W.F. Hermans koesterde.
De elementen
Als officieel pre-event van Sonic Acts geldt de slotperformance van Not Nearly There. Dat laatste was een kunstenaarsinitiatief in W139 waarin veranderlijke totstandkomingen van en interacties tussen hedendaagse muziek, performance art en geluidkunst gedurende februari onderzocht werden. Het DNK Ensemble brengt aan de vooravond van het festival een ode aan het belangrijke land art-kunstwerk Landscape on Fire van Anthony McCall.
Vier mannen met gasbrander verlichten de ruimte in een gecomponeerde performance die een rudimentaire choreografie van vuur, warmte, geluid van de branders en ruimte voel-, hoor- en tastbaar maakt. Het stuk is een uur lang teruggeworpen worden op fundamenten in elementaire vorm. Het brengt een meditatieve kalmte en het vuur is tegelijk verlichtend, behaaglijk, destructief en constituerend als levensvonk, maar ook ongrijpbaar in de kern. De vlam regeert en als mens ken je tegenover die natuurkracht in het stuk letterlijk je plek in deze white cube-ruimte.
Synthesizer
Had DNK's werk al een duidelijke connotatie met minimal art, Florian Heckers A Script for Machine Synthesis [foto hierboven] trekt die lijn nog een stuk verder door. Het opdrachtwerk dat zijn wereldpremière beleeft in het Stedelijk Museum gaat heel kort door de bocht gesteld over een imaginair roze ijsblokje. Hecker presenteert in een wervelende geluidkunstperformance een veelheid aan indrukken die je een idee zouden kunnen geven van dat blokje. In een Lyotard-achtige woordenstroom vol verknipte semantiek, in digitaal (soms muzikaal) geluid, in een speciaal voor de performance gemaakte geur zelfs. Heckers stortvloed is te veel om te bevatten en de maalstroom aan suggesties legt voortdurend de klemtoon op het feit dat de toehoorder het verhaal niet zozeer completeert, maar zelf máákt. De toehoorder als synthesizer die door Hecker bespeeld wordt dus.
De mens als acteur en auteur; dat blijkt keihard werken en dan nog heb je maar een mogelijke scherf van een potentieel aan eventueel 'iets' te pakken. Zoals je je kunt voorstellen hoe mensen die voor het eerst de werken van Sol LeWitt of Carl Andre in een galerie zagen eromheen gelopen moeten hebben, en nog eens en nogmaals, en er niet over uitgesproken raakten: hoe je hiertoe te verhouden? Immers, de kern van de elementaire vormen en materialen is ook bij deze kunstenaars ten principale onkenbaar.
Erosie indachtig, knabbelt het dagelijks leven buiten het museum al snel weer aan wat je dankzij Hecker net begonnen was te contempleren. Niet alleen woord, geluid, verschillende stemmen en geuren lopen door elkaar, maar ook tijd en het besef daarvan. Plus: de consequentie(s) die je al dan niet aan dit meesterwerk verbindt. Daar waar het imaginaire roze ijsblokje het wint van wat je als mens vermag en kunt bevatten, haalt Hecker de mens weg uit het centrum; kern is immers het onkenbare roze protagonistje. Vernuft is niet zozeer gekieteld, als wel verbluft: een werk van onschatbare waarde en een nieuw ijkpunt voor de hedendaagse geluidkunst.
Tover
Simpeler lijkt The Proliferation of the Sun; een diawerk met gesproken soundtrack van de vorig jaar overleden Duitse kunstenaar Otto Piene [foto hierboven]. Hij maakte het werk midden tussen Erosie en Spiral Jetty in 1967. Piene toont: de kosmische hamer gaat vallen; de aarde gaat eraan en geniet er maar van zolang het nog kan.
Piene versnelt en vertraagt het tempo waarin honderden dia's met handgeschilderde zonnen om je heen verschijnen en verdwijnen. Hij dirigeert het team dat de projectors bedient, als onzichtbare, maar wel hoorbare en feitelijk afwezige god. Zoals in de kosmos, zo ook hier; tot aan white out die wipe out wordt. En wel in een wisselwerking tussen het toverlantaarnachtig beeld en de onttovering van de kosmos; extreem lange geologische en astrologische tijdschalen en hun golfbewegingen samengebald in 25 minuten.
Als het klaar is en het applaus in het Atrium van het Muziekgebouw aan 't IJ wegsterft, hoor je in de verte Dolmen knetteren als hypertechnologische tegenpool. Mario de Vega maakte het werk speciaal voor Sonic Acts. Daarin worden ontelbare wireless signalen omgezet in hoorbaar spectaculair geluid. Het plaatst tegenover de bedrieglijk verwelkomende eenvoud van Piene een tactiele complexiteit die op en naar onheil wijst: ijzingwekkende draadloze dread.
Bovenste foto Pieter Kers, andere foto's Ed Jansen
http://www.kindamuzik.net/live/sonic-acts-xi/the-geologic-imagination-deel-1/25759/
Meer Sonic Acts op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/sonic-acts-xi
Deel dit artikel: