• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

The Beach Boys: "Won't last forever.... it's kinda sad" - Deel II

The Beach Boys. Eerst wou ik er niets van weten maar als snel zocht ik er alles van op. Hoe Pet Sounds mijn verlangen naar de liedjes van de strandjongens onmetelijk groot maakte en hoe de Californische zon met Smile onderging.

Tekst: Wilko van Iperen

Publicatiedatum: 08 november 1999

Ik heb er de nodige café-uurtjes aan besteed: Smile. Waarom kwam het niet uit, hoe zou het geklonken moeten hebben, in hoeverre waren de liedjes uit die sessies representatief voor het hele album? 'Surf's Up', 'Cabinessence', 'Good Vibrations' (en nog een zootje van het jammerlijk mislukte Smiley Smile). En eerlijk is eerlijk, de eerste bootlegs die ik te horen kreeg stelden me teleur. Tuurlijk, ik kon ook wel de uitdaging horen, niet alleen voor mezelf maar ook voor Brian Wilson. Dat hij een muziekstuk had willen schrijven dat iedereen omver zou blazen was duidelijk, ik vond wat ik ervan kende alleen niet geslaagd. Een nummer als 'Heroes and Villains' was natuurlijk magistraal maar omgeven door knorrende varkens en blèrende schapen kan het me niet meteen boeien. Veel van de afzonderlijke nummers triomfeerden in Brian Wilsons oeuvre maar als geheel, zoals de bootleggers het gereconstrueerd hadden, was het een hebbeding dat z'n status niet kon waarmaken.

Ook hier was een zelf opgelegd luisterregime de manier om beter te begrijpen wat de door mij tot Redder van de Popmuziek verklaarde Brian Wilson trachtte te bereiken. "A teenage symphony to God" noemde hij het zelf en al die losse stukken moesten een geheel worden, een in elkaar overlopend stuk dat vooral ook een ode was aan (het muzikale geluid van) Amerika. Het kille niet afgemixte geluid van Smile, zoals de bootlegs het lieten horen, had grootser en warmer moeten zijn, een liefdesverklaring, maar we zouden het nooit in die vorm te horen krijgen. En zo'n dertig jaar later is het er toch ineens.

Overwinningsroes
Brian Wilson is nooit helemaal weg geweest uit de aandacht maar de laatste jaren stijgt de man weer flink in de populariteitspeilingen. Een tour waar hij zelf de door hem neergepende klassiekers van The Beach Boys speelde, was zo succesvol dat een nieuwe hit moeilijk te verzinnen viel. Die werd toch slim bedacht want de door depressiviteit geplaagde stem van Californië besloot zijn ultieme meesterwerk Pet Sounds integraal ten gehore te brengen. Hij oogstte zoveel lof dat de overwinningsroes Wilson ertoe bewoog dat andere, dat vergeten, dat weggestopte maar vooral vermeende meesterwerk van de jaren zestig, het album dat The Beatles definitief naar de kroon moest steken, het album dat eeuwige roem in de popgeschiedenis zou geven, Smile, ook live te vertolken. Jaren van maar half geslaagde solopogingen tot interessante albums (met als enkele uitzondering de livefavoriet 'Love and Mercy') zouden in een klap vergeten kunnen worden door dat ene album. Mijn geluk kon niet op. Eindelijk zou ik kunnen horen hoe de Schepper het bedoeld had.

De geschiedenis hoeft niet in detail herhaald te worden als het om Smile gaat. Iedereen weet inmiddels wel - fan of niet fan - dat Brian Wilson vond dat de muziek zijn tijd te ver vooruit was en dus niet uitgebracht mocht worden. Dat althans is de nette versie van het verhaal, de werkelijke versie laat een eenzame jongeman zien die artistiek met rasse schreden zijn concurrentie en publiek maar eigenlijk ook zichzelf voorbij streefde. Pet Sounds is nu misschien een legendarisch meesterwerk, maar toentertijd werd daar heel anders over gedacht. Het album flopte ondanks z'n artistieke merites. In het hoofd van de jonge Brian Wilson moet haast een kernoorlog zijn uitgebroken bij de gedachte dat het muziekstuk dat zelfs Pet Sounds overbodig zou maken, weer niet begrepen zou worden. Dan maar niet uitbrengen, zelfs ondanks het feit dat de platenmaatschappij al reclame had gemaakt in diverse bladen. En zo kwam het dat Smile een legendarisch album werd ondanks dat niemand het gehoord had, op de happy few na.

Vorig jaar kende Smile dus eindelijk zijn debuut, live welteverstaan. Tekstschrijver Van Dyke Parks werd door Brian Wilson gevraagd zich weer met het meesterplan te bemoeien maar muzikaal was het Darian Sahanja die de kar trok. De leider van The Wondermints - de band die Brian Wilson al enkele jaren live begeleidt - had z'n hand gelegd op zoveel mogelijk bootlegs van Smile, en zo begon de reconstructie. Londen, Amsterdam en nog een handjevol steden werden muzikaal verrast op het stuk dat tot voor kort eigenlijk niet van achter de kluisdeuren vandaan was geweest.

Kluis
Zou ik nou eindelijk bevrijd worden van de verhaaltjes over liefde te midden van surfboards en auto's? Kon die puberende Beach Boy in me nu eindelijk volwassen worden met een stuk muziek dat eigenlijk de volwassenheid oversteeg? Helemaal vreemd was het stuk me natuurlijk niet. Na het mislukken verschenen van Smile afzonderlijke liedjes op verschillende albums (soms in niet geslaagde herbewerkingen), de bootlegs had ik gehoord maar nu werd het gehele stuk uitgevoerd met Brian Wilson aan het roer. In Londen viel het me eigenlijk weer wat tegen, net zoals toen ik de bootlegs voor het eerst hoorde. Het feit dat Smile nu voor het eerst officieel vorm kreeg, was haast een droom die uitkwam - nu kreeg ik eindelijk te horen welke nummers ik achter elkaar moest knippen en plakken - maar de uitvoering was niet even strak en lichtvoetig als de opnames die ik kende. Op het podium bracht de band een weergaloos muziekstuk ten gehore maar het was 2004, dat kreeg ik maar niet uit mijn hoofd.

Ach, nu zouden de opnames ook wel komen. De oude tapes hadden waarschijnlijk de kluizen al verlaten en werden op hetzelfde moment nog op cd gereproduceerd. Natuurlijk, een dvd van het optreden zou er ook wel aankomen maar het ging toch echt om die officiële opnames, die ik alsnog mooi in mijn zak kon steken. Of toch niet? De originele opnames blijven namelijk waar ze al die tijd geweest zijn: in de kluis. Brian Wilson heeft met zijn band Smile namelijk helemaal opnieuw ingespeeld. Deze versie van Smile is dus niet Smile uit 1967 maar die van 2004.

En daarmee sla je de spijker nu precies op de kop. Niet Smile uit de vorige eeuw? Verdomd zeg, krijgen we dat dan ooit nog te horen? Dat we live niet terug kunnen keren naar de dagen van weleer is begrijpelijk maar waarom niet op plaat? Goed, de opnames zijn nooit afgerond, de plaat is nooit tot een geheel gesmeed, Brian Wilson gaf te kennen zich eigenlijk helemaal niets te kunnen herinneren, dus is er nu uiteindelijk een interpretatie van Smile, zoals de heren Wilson, Parks en Sahanja denken dat het toen bedoeld is.

Pro-Tools
"Dat is toch beter dan niets", hoor ik u denken. Nee. Smile is een dolwaas stuk, bij tijd en wijlen te slim, soms heel warm, soms afstandelijk maar altijd gemeend en overdreven ambitieus. Tenminste, dat is wat ik opmaak uit alle losse flodders en me tegelijk voorstel van een jongeman die zich in het hoofd heeft gehaald een jeugdsymfonie voor God te schrijven. In 2004 hoor ik een man die de spanning van toen op plaat niet kan doen herleven, een man aan wie het de muzikale urgentie ontbreekt, hoe goed het in de studio ook is aangepakt. Zo is een van de grote manco's Brian Wilsons stem, die na al die jaren te zwak is. Ik hoef alleen maar te denken aan zijn zang in 'Waiting for the Day' (hoewel hij er in dit specifieke geval zelf minder tevreden over was) of 'I Just Wasn't Made for These Times'! Weliswaar klinkt de muziek zo nu en dan nog tamelijk authentiek, zo is het orgel in 'Good Vibrations' schitterend en lijken de drums via een tijdmachine rechtstreeks uit de jaren zestig te komen, toch vraag je je af hoe de plaat had geklonken, zou er geen Pro-Tools zijn geweest.

The Wondermints spelen meer dan een aardig deuntje mee maar de gedisciplineerde band klinkt toch vooral gewoon als een erg goede band. Daarnaast is het geluid te glad, de microfoons lijken nu zo onderhand in de instrumenten te zitten terwijl de opnames uit de jaren zestig die distantie hebben. Ik wil de sessiemuzikanten horen - van wie ik me altijd voorstel dat ze toentertijd in zondagse snit de studio binnen kwamen lopen - die strak in gelid de orders van Brian Wilson opvolgen ("Hold it! I'd like to start now, this time with the organ and the Fender bass. The bongos come in at the second half, just like everything else!"). Ik wil Smile strak in pak zien, niet in vrijetijdskleding!

Vrijetijdskleding, tja. Smile is nu een replica van een meesterwerk en mist precies dat beetje oooomph, die ambitie, die in de jaren zestig is blijven hangen. Na het schitterende openingsgebed klinkt 'Heroes and Villains' van toen een stuk lichter dan de gladgestreken versie van nu. Dat komt deels door de band, de productie maar ook Brian Wilson zelf want z'n hoge stem liet het nummer luchtig fladderen terwijl het in 2004 nog maar net in de lucht blijft hangen (zie daar de reden dat Gettin' in over My Head, het onlangs verschenen nieuwe soloalbum, ook al zo gezapig klinkt).

Lage stem
Op zijn pad naar Pet Sounds regisseerde en produceerde Brian Wilson zijn werk zo strak, en wist zijn liedjes door productionele trucjes zo'n oppepper te geven, dat je er nog steeds in wordt meegesleurd. Ook de nummers uit de tijd dat de opper-Beach Boy zichzelf niet helemaal was, klinken fris en zo sterk dat ze me telkens weer dwingen het volume open te draaien, waarbij mijn onderkaak dan automatisch uit verbazing de grond raakt. Ik hoor het niet in Smile anno 2004. Toen ik de nieuwe versie van 'Surf's Up' hoorde, moest ik even goed luisteren wat er nu toch anders was. Luisteren naar de verouderde en lage stem van Brian Wilson doet denken aan een Porsche 911 die maar zeventig kilometer per uur gaat op de snelweg. Wanneer op het originele stuk Brian Wilson zielsalleen de hogere regionen van zijn stem opzoekt en dan een heel gevoelig moment creëert, moet nu Jeffrey Foskett verhullen dat zijn broodheer het allemaal niet meer kan. Mijn zakdoek blijft in mijn broekzak want op de Porsche blijken met al die kunstjes ook nog eens niet originele velgen bevestigd. Of neem 'Wind Chimes', de versie op Smiley Smile is niet te vergelijken met de versie die voor Smile is opgenomen. Hoewel de versie van 2004 veel weg heeft van die op de bootlegs, en dus de fijnere lichte variant is, liggen de tropisch klinkende xylofoongeluiden nu op de voorgrond. Het frisse briesje is een zomerse föhn geworden en dat is vermoeiend.

Was Smile vandaag de dag uitgebracht door willekeurig welke andere band, dan had ik wekenlang jubelend door de straten gerend om te verkondingen dat het album er was, een luisterervaring die z'n weerga niet kent. Maar ik tors een verleden met me mee. Een verleden van liedjes en albums van The Beach Boys, een verleden waarin terugkijkend alles - ondanks alle problemen - almaar beter leek te worden. Dat verleden sla ik nu niet gemakkelijk van me af.

Jezus, wat doe ik moeilijk! Ben ik niet teveel aan het zeuren? Voor de zekerheid trek ik het oudere werk maar weer eens uit de kast om te beluisteren. De zoete pop van 'Please Let Me Wonder', het gezwijmel van 'Good Timin'', de vrolijke noot van 'Add Some Music to Your Day', het aandoenlijke van 'Be Here in the Mornin'', het romantische van 'Time to Get Alone', of al die andere nummers, ik hoor daarin wat in Brian Wilsons Smile niet gebeurt. De spanning, de bezieling, de overgave aan het nummer, aan de muziek.

Vooralsnog luister ik 'Our Prayer', 'Cabinessence', 'Wind Chimes', 'Wonderful' en al die andere Smile-snoepjes gewoon nog op de bootlegs en de afzonderlijke albums waarop ze uit noodzaak verspreid terecht zijn gekomen toen het eigenlijke album achter de kluisdeuren verdween. De moed is me echt een beetje in de schoenen gezakt, Smile anno 2004 klinkt beter dan Smiley Smile maar stelt eigenlijk even teleur. We hebben nu weliswaar de volgorde waarin alles moet staan maar het is nog steeds niet de echte versie. Nu zijn het niet de overige Beach Boys die de onafgemaakte ideeën van Brian Wilson zelfstandig besluiten te voltooien (en ongeëvenaard om zeep helpen) maar Darian Sahanja en zijn Wondermints. Ik kan nu alleen nog hopen dat de 'Teenage symphony to God' ooit nog in een uitgebreide boxset op aarde mag neerdalen. Laat die reconstructie dan op basis van al dat materiaal, al die aparte opnamesessies maar in mijn hoofd plaatsvinden. Ik vertrouw het niemand meer toe.

We've been friends now for so many years
We've been together through the good times and the tears
Turned each other on to the good things that life has to give

We drift apart for a little bit of a spell
One night I get a call and I know that you're well
And days I was down you would help me get out of my hole

Ohhhhhhhh

Let's be friends

Okee, dat is afgesproken dan. Even goede vrienden maar het lijkt me beter als we elkaar een tijdje niet zien.

» Lees hier Deel I

Smile is nu uit op Nonesuch/Warner.

» Bezoek Brian Wilsons website

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/the-beach-boys/the-beach-boys-won-t-last-forever-it-s-kinda-sad-deel-ii/7777/
Meer The Beach Boys op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/the-beach-boys