• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

De opengetrapte deur van The Smashing Pumpkins

Billy Corgan doet nogal eens moeilijk als het ook makkelijk kan. Zoals met Adore een elektronische, downtempo, gothic plaat maken na het wereldwijde succesnummer Mellon Collie and the Infinite Sadness. Met de heruitgave van Adore heeft Corgan de smaak inhoudelijk coherent bij de kladden. De puzzelstukjes vallen op hun plek en Corgan blijkt het hele verhaal achter 'de moeilijke plaat' verrassend makkelijk te kunnen vertellen.

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 05 november 2014

Zo sta je op de top van de Olympus en zo ben je alles kwijt. Zo adoreert zowat iedereen alles wat je doet en zo sta je er als Billy Corgan alleen voor: zonder vrouw, zonder moeder, zonder je beste vriend de drummer die je uit de band geknikkerd hebt en met twee andere Pumpkins die er niet veel zin meer in hebben. Aan één ding geen gebrek: het idee dat je met je palmares overal mee aan kunt komen. Of wegkomen, zelfs. Tijd voor wat nieuws, dacht Corgan en met een ferme beuk trapte hij de deur open naar voor hemzelf, de band, de fans, de pers en verder onbekend terrein.

Elektronisch terrein
Corgan is geen held in het verzinnen van woordspelingen. Dat ging al meteen mis met de bandnaam en ook Adore werd eerder als een egocomplex uitgelegd, dan het misschien wel Huxleyachtige openen van gewoon een deur. Een kiertje was het niet wat in 1998 getoond werd: wagenwijd denderden The Smashing Pumpkins elektronisch terrein in, omfloerst met een gotisch duister en vooral wollig velours. Tegelijk is het Corgans meest poëtische plaat; het teenage angst-gekrijs dat toch al niet meer bij zijn kalenderleeftijd paste, is passé.

Is Adore met 73 minuten al aan de te lange kant, op de heruitgave heeft Corgan maar liefst zeven schijven nodig om het hele verhaal te vertellen. Die ruimte is ook nodig. Het album wordt neergezet in stereo- en monomix, waarbij de laatste zo massief beukt dat het vermoeiend dreigt te worden en op hetzelfde moment wel de intieme sfeer oproept die Adore nodig heeft: niet langer de ongenaakbare rocksupersterren ver weg op een immens podium, maar Corgan (en co.) dichtbij.

Naast een compleet concert op dvd en een compilatie van losse livetracks, levert Corgan 49 nummers waarvan het overgrote deel niet eerder uitkwam. Dat enorme aantal is noodzakelijk om zijn wegen in 1997-1998 te beschrijven. Oplettende fans wisten het al lang, anders helpen de eerdere heruitgaves in boxsetformat wel: The Smashing Pumpkins jamden naar hartenlust en uit vele stukjes, pogingen, halve invallen en momenten waarop er een volledige click was, werden nummers samengesteld. Dat kon alle kanten op. Dat ging alle kanten op. Zo laat de band zich nauwelijks vastpinnen op één geluid. Zie: Mellon Collie and the Infinite Sadness of outtakes en B-kantjesverzamelaars The Aeroplane Flies High en Pisces Iscariot. Van metal tot akoestisch kampvuurliedje, van disco tot progrock: het kon allemaal.

Schip op drift
Verleden tijd inderdaad, zo blijkt. De drugsproblematiek van drummer Jimmy Chamberlin loopt tijdens de Mellon Collie-tournee gierend uit de klauwen. Een paar overdoses later is tourtoetsenist Jonathan Melvoin overleden en staat Chamberlin op straat. Daarmee verliest Corgan niet alleen zijn vriend en muzikale sparringpartner die aan minder dan een half woord genoeg heeft. Daarmee verdwijnt ook de groepsdynamiek. De versterkers in een cirkel in de oefenruimte, de volumeknop vol open en uren jammen, is er niet meer bij.

Corgan trekt zich toch al danig terug in zijn eigen cocon. Hij heeft geen idee hoe hij al zijn problemen en grote levensmomenten, inclusief de roem en daarbij behorende verwachtingen, het hoofd moet bieden, anders dan alleen in zijn thuisstudio tapes vol nummers te produceren. Als hij die aan James Iha en D'Arcy Wreztky laat horen, hebben zij er weinig meer aan toe te voegen. Wellicht deels ook omdat Corgan ze als kant-en-klaarproduct presenteert. Ook al omdat ze zo persoonlijk voor hem zijn. De twee trekken zich van de weeromstuit steeds meer terug.

Het gevolg van dit alles is dat Corgan er met zijn producers en engineers alleen voor staat. In plaats van het zoeken van muzikaal nieuwe wegen die in creatieve spontaniteit ontstaan, gaat hij de vonk zoeken in de diepte. En die blijkt peilloos. Corgan en daarmee The Smashing Pumpkins lijken een schip op drift. Ook al omdat zo goed als niemand aan de kale leider vertelt dat nogal wat materiaal gewoon niet echt denderend is. Zo fröbelt Corgan uitentreuren aan 'Blissed and Gone' waarvan drie versies in de box te vinden zijn. Het nummer had ook gewoon geschrapt kunnen worden.

Groots en meeslepend
De focus op details, de lethargie van de medebandleden, het uitblijven van een zinnig einddoel: het zijn hints voor het platenlabel dat Corgan bezig is zijn Loveless te maken en dus lijkt een releasedatum en veel belangrijker een hitsingle heel erg ver weg. Rick Rubin wordt geritseld om eens wat te proberen vlot te trekken. Hij krijgt de groep in een ruimte en onder zijn bezielende leiding nemen ze 'Let Me Give the World to You' op: zonder omhaal dé reden voor aanschaf van deze box. Het is een grootse en meeslepende rocker die voortbouwt op bekend terrein en toch ook een nieuwe koers laat horen.

Niet genoeg voor Corgan. Het nummer werd live gespeeld, kreeg een nieuw leven op het slotalbum Machina II, maar waar de fans hunkerden naar deze take, bleef die weggestopt. Waarom? Omdat Corgan het niet zag zitten dat het nummer de eerste single van Adore zou worden. En omdat het productioneel niet past in het straatje van de rest van de plaat. In 2000 wordt als laatste wapenfeit van The Smashing Pumpkins 'Untitled' uitgebracht. Dat is ergens wel te zien als het zusje van 'Let Me Give the World to You' en was een losstaande single. Dat was als brug voordat de deur vol open werd getrapt in 1998 ook een goed idee geweest. Het mocht niet zo zijn. Van Corgan.

Ingenieuze diepgang
Hoe vaak echter Corgan centraal gezet wordt in deze periode, Adore is in tegenstelling tot wat nogal eens beweerd wordt geen soloalbum en was als zodanig ook niet beter af geweest. Het is juist de dysfunctionaliteit die de Pumpkinsfamilie altijd gekenmerkt heeft die nu tot een maximum werd opgedreven, die Corgan iets gaf om zich van terug te trekken. Solo was Corgan met bijvoorbeeld de soundtrack voor Ransom met heel andere dingen bezig. Corgans afzetten-tegen gebeurde nog steeds binnen het stramien(plan) van The Smashing Pumpkins. Die esthetiek ademt door het hele album.

Meest opvallend daarin is dat Corgan de extremen opzoekt en uitvergroot. In het kleine, akoestische nummer vindt hij een warmer timbre in zijn stem. Ook qua lyriek is hij gegroeid; een van de redenen waarom Adore een album is dat ook na dik vijftien jaar tekstueel voor een groot deel nog zonder veel gekromde tenen te beluisteren is en dat kan niet over alle output van de band gezegd worden. Aan de andere kant duikt Corgan de elektronica in om uit te komen bij rocksongs zoals 'The End Is the Beginning Is the End'. Ook liggen er in 1998 al fiks ontsproten kiemen voor nummers die pas op Machina II hun uiteindelijke vorm zullen vinden. En maar heel soms breekt wat Ransom-achtige noise door het vernis.

Dat Corgan aan het eind van de slopende tocht die de wording van Adore was, het heldere zicht niet meer had, moge duidelijk worden uit de kristalheldere remixen die Matt Walker van sommige albumtracks heeft gemaakt. Hij weet boven te halen wat er aan lagen door Corgan de nek is omgedraaid. Dan blijkt hoe ingenieus die diepgang in elkaar steekt. Dan blijken de bouwpakketten te bestaan uit piepkleine partijtjes uit een akoestische demo hier en een halve leadgitaarmelodie daar, maar dan door de synthmangel gehaald. De hele plaat in de Matt Walkerversie zou meer nog dan de monomix een sprankelend perspectief bieden, vooral omdat hij wel het kritische oor op afstand (nu ook letterlijk in tijd) kan brengen, dat in 1998 zo node gemist werd.

Totaalplaatje
Waarom zou je Adore nu als boxset luisteren? Waarom nu zelf de diepte in duiken en dat voor de zwakste plaat van The Smashing Pumpkins? In de eerste plaats omdat Adore veel meer dan de eerdere heruitgaven in de reeks de wordingsgeschiedenis van het album zo goed als van A tot Z voor het voetlicht brengt. Daaruit volgt een beeld van muzikale creativiteit die als langs de lijnen van volslagen logica deze plaat móést opleveren. Een deur die geopend kon en moest worden, omdat de groep anders tegen een muur op was blijven lopen. Stilstand is er nooit bij geweest voor The Smashing Pumpkins. Dan was er geen band meer geweest. Dat Corgan doorknokte zoals hij hier laat horen, heeft niet alleen The Smashing Pumpkins gered. Het heeft ook Adore opgeleverd. Als je die plaat nu helemaal draait, dan blijkt die zeker in dit totaalplaatje opeens ijzersterk. Zo sterk zelfs dat ze de tand des tijds een stuk beter doorstaan heeft dan de rest van de albums van The Smashing Pumpkins.

Het mag dan zo gevoeld hebben voor Corgan dat hij alles kwijt was, Adore was een eclatant succes in de pers en ook de verkoop viel bepaald niet tegen. Corgan maakt het zichzelf gewoon van nature (en dus niet: graag) ontzettend moeilijk. Nee, zijn fans waren niet klaar voor een Puff Daddyremix (die ook gewoon zeer logisch blijkt en een dijk van een hit had kunnen opleveren, maar niet uitgebracht werd). Nee, het helpt niet als je op Pinkpop speelt als headliner en het op dat moment nog totaal niet gekende Adore uitrolt en je oude hits helemaal verbouwd hebt. Toch deed Corgan precies die dingen wel. Gelukkig maar, want dat is alles wat The Smashing Pumpkins altijd waren: nooit voor een gat te vangen. Expect the unexpected. Geen allemansvriend, maar wel een groep die met Adore een dieppersoonlijk en poëtisch album heeft gemaakt dat fier de geschiedenis in mag gaan als het meest diepgaande en samenhangende statement dat The Smashing Pumpkins ooit hebben voortgebracht.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/smashing-pumpkins/de-opengetrapte-deur-van-the-smashing-pumpkins/25452/
Meer Smashing Pumpkins op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/smashing-pumpkins