http://www.kindamuzik.net
ernaast
Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
I.M. Gordon Parks. Blaxploitation: cool, snel en razend stijlvol
Hij is cool, hij is sterk, hij is onverschrokken en grappig. De zwarte privédetective John Shaft verovert in 1971 met zijn strijd tegen een groep gangsters in Harlem de harten van de Amerikaanse filmbezoekers. Shaft is onafhankelijk en recht door zee, en dat is precies wat het zwarte publiek wilde. Dinsdag 7 maart 2006 overleed op 93-jarige leeftijd Gordon Parks, regisseur van deze memorabele film.
Tekst: Atze de Vrieze
Publicatiedatum: 16 maart 2006
Shaft heeft alles wat een held nodig heeft. Hij is geen politieagent, maar ook geen crimineel. Hij is een brutale vrijbuiter, die het liefst van zo veel mogelijk walletjes tegelijk eet zonder zijn principes te verloochenen. Iemand die zelfverzekerd zijn eigen pad volgt. Een gespierde loverman bovendien. Hij is niet rijk, maar heeft wel altijd geld.
Blaxploitation
Shaft is de bekendste zwarte held uit zijn tijd, maar hij is zeker niet de enige. Begin jaren zeventig zijn de deuren van Hollywood nog bepaald niet geopend voor zwarte acteurs. Dat er toch een grote markt is voor zwarte films, blijkt bij het enorme succes van de film Sweet Sweetback’s Baadasssss Song (1971) van Melvin van Peebles. Deze duistere film wordt nagenoeg zonder budget geschoten. Het is geen lichtvoetig entertainment, maar de film bereikt wel een enorm publiek. In de jaren die volgen worden er letterlijk tientallen films met zwarte acteurs in de hoofdrol gemaakt, die de denigrerende genrenaam ‘blaxploitation’ meekrijgen. De helden heten plotseling Richard Roundtree, Pam Grier, Jim Kelly, Fred Williamson en Antonio Fargas.
Toch is die benaming niet zo gek, want vrijwel alle blaxploitationfilms horen op basis van hun budget en acteerprestaties thuis in de categorie ‘b-films’. Ze maken gebruik van alle mogelijke clichés: zwarte mannen zijn pooier of crimineel. Vrouwen zijn wulps, vaak zelfs prostituee. Blanken spelen geen rol van betekenis, hooguit als corrupte agent of goedkoop liefje van de slechterik. Het verhaal is vaak simpel: een pooier wil nog één grote slag slaan voor hij het wereldje verlaat, een zwarte straatjongen neemt het op tegen de maffia, een stoere verpleegster neemt wraak op een bende criminelen. Veel van deze films liften bovendien schaamteloos mee op het succes van de anderen. Toch heeft deze wereld van snelle wagens, pimps en afro’s met pistolen erin nog steeds een onweerstaanbare charme. Blaxploitation is cool, snel, en vooral razend stijlvol.
Essentiële succesfactor van de blaxploitationfilms zijn hun kleurrijke soundtracks. Vrijwel iedere grote soulzanger heeft een bijdrage geleverd: Curtis Mayfield, James Brown, Marvin Gaye, Roy Ayers. Voor Shaft staat de muziek op naam van Isaac Hayes, wiens ‘Theme from Shaft’ misschien nog wel beroemder is dan de film. Dat is meer regel dan uitzondering, want de muziek is vaak van grote klasse. Blaxploitation is haast een genre op zich, met eigen muzikale wetten en gewoontes. Als ode aan Gordon Parks en zijn Shaft selecteerde KindaMuzik vijftien klassieke blaxploitationsoundtracks.
VIJFTIEN KLASSIEKE BLAXPLOITATIONSOUNDTRACKS
15. Dennis Coffey & Luchi de Jesus | Black Belt Jones
[Weintraub-Heller; 1974]
Hoofdrolspeler Jim Kelly kent u uit Bruce Lee-klassieker Enter the Dragon, waarin hij de rechterhand van de Kung-Fu-koning speelt. Ondanks dat Jim Kelly halverwege die film op tamelijk gruwelijke wijze het loodje legt, mag Black Belt Jones min of meer beschouwd worden als een spin-off van die film. Jim Kelly speelt de eigenaar van een martial arts school, die al zijn skills nodig heeft bij een confrontatie met de maffia. Enter the Dragon had al een opvallend funky soundtrack, Black Belt Jones is blaxploitation in optima forma. De titeltrack is zelfs ongeëvenaard. Toch is deze soundtrack geen onverdeelde aanrader. De plaat bevat namelijk vooral hele korte stukjes muziek, en behoorlijk wat geluidsfragmenten uit de film. Interessant voor samplefanaten, maar minder geschikt om te draaien. Dat is jammer, want zo lijkt het of ons veel moois onthouden wordt.
» Beluister een fragment van ‘Main Theme from Black Belt Jones’
14. Marvin Gaye | Trouble Man
[Motown; 1972]
Marvin Gaye was anno 1972 tot alles in staat. In 1971 verscheen zijn meesterwerk What’s Going on, in 1973 zou met Let’s Get it on nog een klassieker uitkomen. Tussendoor maakte hij de soundtrack bij Trouble Man, een redelijk gemiddelde blaxploitationfilm over een hustler in South Central, Los Angeles. De muziek is bovengemiddeld, al zal het voor liefhebbers van Gaye’s zwoele stemgeluid een tegenvaller zijn: er wordt niet veel gezongen. Trouble Man is bovendien een bijzonder serieuze soundtrack, zeker in vergelijking met de andere. Verhoudingsgewijs blijft Gaye’s album vrij dicht bij de traditionele filmmuziek, met lang uitgesponnen instrumentale stukken, die vooral een sfeer moeten neerzetten. Mooi, maar niet briljant.
» Beluister een aantal fragmenten uit Trouble Man
13. Melvin van Peebles | Sweet Sweetback’s Baadasssss Song
[Stax; 1971]
‘Rated X by an All-White Jury’. Zo luidde de reclametekst bij de grimmige film Sweet Sweetback’s Baadasssss Song. De film is geschoten met een extreem laag budget en krijgt te maken met veel weerstand vanuit de industrie, maar trekt mede daardoor wel enorme bezoekersaantallen. Het wordt door velen gezien als het echte begin van het blaxploitationtijdperk, ook al zijn de meeste andere films in het genre een stuk lichtvoetiger. Ook de soundtrack is bepaald taai te noemen. Melvin van Peebles, die ook al de hoofdrol én de regie op zich nam, maakt zelf de muziek. Daarbij wordt hij geholpen door Earth, Wind & Fire. Het moge duidelijk zijn: ‘Boogie Wonderland’ is dan nog mijlen ver weg. Sweetback is een experimenteel en hallucinerend werk, waarin de donkere kanten van de zwarte muziek als een kwade droom op de luisteraar afkomt. Dat is precies de bedoeling. Niet eenvoudig, ook zeker niet altijd goed, wel bijzonder interessant.
12. EDWIN STARR | HELL UP IN HARLEM
[Motown; 1974]
Aangezien James Brown de soundtrack heeft gemaakt voor de succesvolle film Black Caesar, was hij in eerste instantie ook de aangewezen persoon om de opvolger van die film van muziek te voorzien. Brown leverde niets minder dan ‘The Payback’, maar de producer van de film vond die track niet funky genoeg. De muziek werd gebruikt voor het klassieke gelijknamige album. Daarmee was de weg vrij voor Edwin Starr. De zanger – vooral bekend van zijn antioorlog anthem ‘War’– bevond zich aan het eind van zijn Motowncarrière, en dat is waarschijnlijk een van de redenen geweest dat het album wat is ingesneeuwd en niet eens op cd te verkrijgen is. Dat is zonde, want Hell up in Harlem is een soulvolle soundtrack, met een aantal geweldige tracks. De absolute uitschieter is ‘Easin’ In’.
» Beluister een aantal fragmenten uit Hell up in Harlem
11. Galt MacDermot | Cotton Comes to Harlem
[United Artists; 1970]
Cotton Comes to Harlem is niet de meest spectaculaire soundtrack in het genre, maar de werkelijk prachtige hoes verdient op zijn minst een vermelding. Het is een prototypische blaxploitationhoes, tot in de perfectie uitgevoerd: in een typische tekenstijl staan zo’n beetje alles kernelementen van de film uitgebeeld. Cotton Comes to Harlem is als film zeker het bekijken waard. Het is een komedie over de twee privé-detectives Ed Coffin en Grave Digger Jones, die op zoek zijn naar een baal katoen (uiteraard een verwijzing naar het slavenverleden). In de baal katoen heeft de corrupte priester van de ‘Back to Africa’-kerk het geld verstopt, dat hij van zijn volgelingen heeft afgetroggeld. De film is lichtvoetig, snel en grappig, en dat bijna twintig jaar voor Lethal Weapon. De muziek is ongeveer net zo toegankelijk en opgewekt als de film, met het door George Tipton gezongen titelnummer als hoogtepunt. De man achter de soundtrack, Galt MacDermot, behaalde overigens zijn eeuwige glorie al twee jaar eerder, met de muziek bij de musical Hair.
» Beluister een fragment van 'Ed en Digger'
De vijftien klassieke Blaxploitationsoundtracks. Lees verder: [nummers 10-01]
http://www.kindamuzik.net/achtergrond/shaft/i-m-gordon-parks-blaxploitation-cool-snel-en-razend-stijlvol/12231/
Meer Shaft op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/shaft
Deel dit artikel: