• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Radiohead - Kid A

Dat Radiohead in alternatieve kringen als de grootste band van de eenentwintigste eeuw gezien wordt, lijdt geen enkele twijfel. Verbazingwekkend is het dan ook niet dat Kid A door de lezers van KindaMuzik gekozen is als het beste album van de afgelopen tien jaar. Een beklemmende en virtuoze plaat.

Tekst: Harm-Jan Zondag

Publicatiedatum: 05 april 2009

Wat valt er nog te schrijven over een album dat ondertussen een legendarische status heeft en tegelijkertijd zoveel adoratie en weerzin opwekt? In ieder geval dat het kennelijk de gemoederen niet met rust laat en een diepe scheidslijn heeft getrokken tussen Radioheadfans. Tussen de nuchtere muziekliefhebbers en de zelfingenomen snobistische nerds, zo zal de eerste groep zeggen. Anderen zullen liever spreken over een scheiding tussen britpoppers met een beperkte smaak en de ware muzikale fijnproevers. Hoe dan ook, spraakmakend was Kid A zeker en dat is het nog steeds.

Het moet niet gemakkelijk zijn geweest om de draad weer op te pakken na OK Computer. Volgens diverse lijstjes is dit de beste plaat die de jaren negentig of zelfs de twintigste eeuw heeft voortgebracht en valt hij als totaalproduct nauwelijks te overtreffen. Het heeft dan ook meer dan drie jaar geduurd voordat Radiohead met Kid A op de proppen kwam. Toen het zover was, sloeg het in als een clusterbom: het zaaide onwillekeurig en onvoorspelbaar vernietiging en creëerde daarmee een geheel nieuw muzikaal landschap. Een landschap dat er, net als het prachtige artwork, buitenaards, abstract en vervreemdend uitziet en slechts bewoond lijkt door virtuele entiteiten die lang niet allemaal goedaardig zijn.

OK Computercrash
Als Achtung Baby volgens Bono klinkt als "the sound of four men chopping down the Joshua Tree", dan moet Kid A het geluid zijn van een zonnewind die alle computers op deze planeet laat crashen waardoor er weinig meer 'OK' is. Het succes van OK Computer en de bijbehorende sterrenstatus waren niet wat de band als doel voor ogen had en Radiohead werd het zat om Radiohead te zijn.

De band heeft zichzelf tot de grond toe afgebroken en presenteert met de geboorte van Kid A de eersteling van het nieuwe Radiohead. Een claustrofobische plaat die het predicaat electronic rock nauwelijks meer verdient, simpelweg omdat er amper nog sprake is van rock. Een plaat waarop de band meer dan ooit experimenteert met elektronica, maar ook het gebruik van koperblazers niet schuwt. Thom Yorke is niet meer de frontman van een rockband en zijn stem is slechts een onderdeel van de soundscapes.

Everyone has got the fear
Over de fluwelen keyboardtonen van openingsnummer 'Everything in It's Right Place' komt Yorke's stem vervormd binnenvallen, stotterend en zoekend naar woorden. "Everything in it's right place", zingt hij, maar gisteren werd hij nog wakker "sucking a lemon". Al snel wordt duidelijk dat een heleboel dingen wellicht helemaal niet op hun juiste plaats zijn. In 'The National Anthem' wordt dit al wat explicieter ingewreven: "Everyone is so near / Everyone has got the fear / It's holding on." De beukende, hypnotiserende baslijn die dit nummer draagt, nestelt zich ongevraagd in je hoofd en als hij er eenmaal in zit kan je niets anders dan erin meegaan.

Punten van verlichting kent het beklemmende universum van Kid A slechts in de vorm van een soort boeddhistisch escapisme: de enige uitgang is de totale vernietiging van het zelf. Hierin zoekt een gekwelde Yorke dan ook maar zijn toevlucht in 'How To Disappear Completely'. Eén van de prachtigste nummers die de band ooit geschreven heeft; een minimalistische track waarin de vocalen op de langgerekte strijkarrangementen weg lijken te zweven door de ruimte, richting het Grote Niets: "I float down the Liffey / I'm not here / This isn't happening." Een staat van zijn die bereikt lijkt te zijn in het instrumentale, ambientachtige 'Treefingers', waarin eigenlijk helemaal niets gebeurt.

Blijvend is deze ontsnapping echter nooit. In 'Idioteque' vind je Yorke weer terug, meer geschift en paranoïde dan ooit. Een kreupele dancebeat, minutieus opgebouwde drums en onheilspellende toetsen zetten de toon. Onsamenhangend ratelt de zanger door over aanstaande rampen, waarbij het tempo en de intensiteit steeds meer opgevoerd worden. Er is geen ontsnappen meer mogelijk: "We're not scaremongering / This is really happening." Het nummer zal later uitgroeien tot een onwaarschijnlijke, maar onverwoestbare livefavoriet.

Onnavolgbaar experiment
Zoals elk experiment kent Kid A ook zijn zwakke momenten. Sommige nummers lijken wat richtingloos rond te zweven en meerdere songs verwezenlijken hun volle potentieel pas in live-uitvoeringen, die geregistreerd worden op de ep I Might Be Wrong.

Als Amnesiac - de opvolger van Kid A waarop ook overblijfsels van de Kid A-sessies staan - uitkomt, blijkt dat Radiohead het nog steeds in zich heeft om wonderschone, 'echte liedjes' te schrijven. Maar eerst moest het prachtige maar loodzware juk van OK Computer afgeschud worden. Dat doet dit album met verve en op onnavolgbare wijze.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/radiohead/radiohead-kid-a
Meer Radiohead op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/radiohead