• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Kesto (234.48:4) ontleed

Vorig jaar verscheen Kesto (234.48:4), het uit vier volledige cd’s bestaande nieuwe album van geluidsmanipulators Pan Sonic. Omdat een simpele recensie simpelweg niet zou volstaan om het geheel te kunnen bevatten, doet Bas Ickenroth hieronder een poging tot ontleden in vier delen.

Tekst: Bas Ickenroth

Publicatiedatum: 02 februari 2005

Cd 1
Een van de indrukwekkendste openingsnummers ooit, dat ‘Mayhem 1’ (ik gebruik hier alleen de Engelse benamingen, aan al die trema’s op die Finse letters doe ik niet mee). Gekke Finnen Pan Sonic die het nodig hebben gevonden een album uit te brengen dat uit vier cd’s bestaat – Kesto (234.48:4) – komen met zo een voltreffer binnen dat het pijn doet. Een nog geen drie minuten durend stonerrockgruzelement, gemaakt door robots die volledig zitten te trippen op een tweeëntwintigste-eeuwse versie van amfetamine.

Cd 1 gaat daarna door op diezelfde weg van zilvergrijs puin en antracietzwarte verwrongenheden. De spelers – de robots – blijven gelijk, their drug of choice is de veranderende factor. Zo is ‘Mutator’ duidelijk gespeeld onder invloed van een futuristisch soort valium, en lijkt ‘Rafter’ gebaseerd te zijn op een nieuw ontwerp van LSD die bij robots voor een doorlopende bad trip zorgt.

Vrijwel melodieloos en ook emotieloos ploegen de robots voort, onderwijl een kille stroom electro-noise-avant-garderock – rock ja, want die robots hebben een voorliefde voor hard doorstampende grooves – voortbrengend, die deprimerend en ijzig de stemming probeert te ondermijnen. Onmenselijk eigenlijk, maar een omgeving waarin geen fantasieloze fatsoensrakkers aan de macht kunnen komen is ergens wel zo aantrekkelijk. Het mooie van cd 1 is dat er geen maat staat op de mogelijkheden vanuit dit startpunt, dat er geen enkele blijvende referentie is te bedenken. Complete originaliteit is niet haalbaar, maar Pan Sonic komt hier dicht in de buurt. Cd 1 is een sublieme psychedelische trip door een postapocalyptische toekomst. Gezellig.

Cd 2
De cd waarop Pan Sonic direct slachtoffer wordt van zichzelf. Cd 1 is namelijk nauwelijks te benaderen, laat staan te overtreffen. En dat gebeurt hier dan ook niet. Minder dwars en hard dan cd 1, gaat cd 2 nadrukkelijk richting pure electro. Minder noise, meer techno-achtige herhalingen. Minder sfeer ook. Oké, ook hier wordt getracht om zwartgallig over te komen, en dat lukt best aardig, maar op alle fronten voldoet cd 1 beter. Die is afwisselender, swingender, harder, zachter, sfeervoller, experimenteler.

Natuurlijk is het fout om de vergelijking constant te maken, maar daar vragen ze toch zelf om? Het storendste aan cd 2 is het gebrek aan afwisseling in de ritmes: jaren-tachtigritmeboxen worden aangezet, daar overheen wat geluidseffecten met full-on reverb, en op het laatst wordt de drummachine weer stopgezet. En het probleem is: die machines uit de jaren tachtig klinken zo goedkoop, zo amateuristisch. Pas tegen het einde, als nummers als ‘Telemites’ en ‘Arctic’ de sfeer vooropstellen in plaats van het ritme, wordt de aandacht weer sterk getrokken.

Als cd 1 er niet was geweest zouden de woorden hier waarschijnlijk behoorlijk wat positiever zijn uitgevallen. Pan Sonic creëerde echter zulke hoge verwachtingen dat ze daar zelf niet eens aan kunnen tippen. Maar misschien had ik dat ook niet moeten verwachten.

Cd 3
Ah, zo kennen we Pan Sonic weer: abstracte soundscapes zonder duidelijke structuur of ritme. Zoiets als Aaltopiiri dan, deze cd 3 van het vierdelige album met de moeilijke naam? Nou, niet direct. Ergens zit er toch die link met de voorgaande twee cd’s. Ik krijg die postapocalyptische visioenen, die ik vooral bij cd 1 begon te krijgen, ook hier niet uit mijn hoofd. De spaarzaam overgebleven menselijke overlevenden zijn afgedaald in de onderaardse krochten van wat eens een oud rioolsysteem moet zijn geweest.

Tenminste, dat doen titels als ‘Sewageworld’ en ‘Corridor’ met mijn vrije associaties. Daardoor ontstaat een zeldzame wisselwerking tussen geluid en woord; immers, welke betekenis zou ik deze abstracte, vaak minimale, en geheel melodieloze geluidsvelden geven als er titels op zouden zijn geplakt als ‘The Sun Will Always Shine’ en ‘All I Need Is Love’? Nu lijkt er haast sprake van een conceptalbum, een soundtrack voor de gedesillusioneerde, nog net in leven zijnde slachtoffers van de al jaren durende robotrazzia’s. Bitter en koud, ijzig en dreigend: gezellig wordt het nergens, zeker niet als ‘Corridor’ uitmondt in schurende noise, en ‘Arches of Frost’ een stop-and-go-spel speelt met keiharde ruis en pure stilte – een robot die kat en muis speelt met een achterblijver?

Emoties worden niet toegelaten; dit is een keiharde, afstandelijke voorstelling van wat zal zijn, zonder waardeoordeel. Wat wel overleeft is een eindeloze fascinatie. Niet alleen als toeschouwer zijnde van deze verre toekomst, maar ook als bewonderaar van de mannen achter Pan Sonic, die het op een of andere manier lukt hele verhalen te vertellen met minimale muzikale middelen. Ware kunst, als je het mij vraagt.

Cd 4
Een dik uur dronen met de nadruk op de hogere regionen. Een dik uur gebeurt er nagenoeg niets. Een dik uur later ben je of allang gillend weggerend of zit je gelouterd voor je uit te staren, wachtend op de uitbarsting. Maar die komt er zelfs na een dik uur niet.

Radiation, cd 4 van Pan Sonics bijkans eindeloze Kesto (234.48:4), eist veel en geeft niets terug. De zacht doorzagende, elektronische tonen klinken na een tijdje pijnlijk hard, totaal ondoordringbaar. Veel meer dan vrolijk, donker, boos, somber of welke gemoedstoestand ook, bestáát Radiation gewoon. Het is wat het is en je hebt het ermee te doen. Ja, op een of andere manier lijkt er licht uit te stralen – en het is pas op het moment van dit schrijven dat ik eigenlijk aandacht schenk aan de titel. Hard, helder, doordringend. En uiteindelijk veel meer schade aanrichtend dan je ooit had verwacht. Alsof je wordt verleid tot staren in de zon, schreef Vido als eens in dit stukje, en geen enkele analogie lijkt toepasselijker. Het bizarste aan Radiation is echter dat je ondanks de schade toch telkens als een verslaafde teruggaat naar de bron. Hunkerend naar een nieuwe dosis die weer tot niets zal leiden.

‘Radiation’ is het sterkste deel van heel Kesto (234.48:4) en dus een perfect einde. Het zou me niets verbazen als Pan Sonic er nu mee op zou houden. Immers, waar moeten ze de uitdaging nog gaan zoeken?

Pan Sonic speelt op dinsdag 15 februari in het Stuk in Leuven als onderdeel van het Laptoponly?-festival. KindaMuzik geeft voor dit concert drie duo-tickets weg. In onze nieuwsbrief van 2 februari leest u hoe u erbij kan zijn.

» Bezoek de website van het Stuk
» Bezoek Pan Sonics website

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/pan-sonic/kesto-234-48-4-ontleed/8522/
Meer Pan Sonic op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/pan-sonic