• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

ALLE eenentwintig NL-CULT

Met de heruitgave van platen van Hallo Venray, The Serenes en Daryll-Ann door Excelsiorsublabel Re, is een aantal Nederlandse cultplaten weer terug op de radar. De Nederpophistorie kent nog veel meer niet zo bekende juweeltjes die het verdienen om opnieuw onder de aandacht te komen. KindaMuzik legt in een serie van drie artikelen uit waarom ze zo goed zijn. Van de allereerste populaire elektronische muziek tot horror-rock: alle 21 NL-cult.

Tekst: André Rozendaal

Publicatiedatum: 05 januari 2014

Tom Dissevelt & Kid Baltan - Song of the Second Moon: The Sonic Vibrations of Tom Dissevelt & Kid Baltan (1968)
Halverwege de jaren vijftig laat Philips een aantal componisten en technici experimenteren met elektronische muziek, om het toegankelijk te maken voor een breed publiek. Dit gebeurt in het eigen Natuurkundig Laboratorium in Eindhoven (NatLab). Componisten Tom Dissevelt en Dick Raaijmakers, alias Kid Baltan, leggen met talloze bandrecorders geluiden vast van meetapparatuur zoals toon- en ruisgeneratoren, of van wekkers, klokken en voetstappen.

Door deze letterlijk te verknippen, vermenigvuldigen of versnellen en weer op te nemen, ontstaat elektronische muziek. In 1957 brengt Philips Kid Baltans 'Song of the Second Moon' uit, de allereerste promosingle met elektronische muziek voor een breder publiek. Het valt samen met de Russische Spoetnikvluchten, dus de link met ruimtevaart is snel gemaakt. Opnames van Dissevelt en Baltan uit de periode tussen 1957 en 1961, zijn in 1968 opnieuw uitgebracht.

De ritmes zijn allerminst dansbaar en het conservatoriumgehalte is hoog, toch hoor je in de mechanische muziek geluiden en sferen die jaren later in dance en ambient terugkeren. Het duo was zijn tijd mijlenver vooruit met sampling, looping en opnametechnieken. Het is onvoorstelbaar dat prachtcomposities als 'Sonik Re-Entry' en 'The Visitor from Inner Space' bijna zestig jaar oud zijn, en dat gemaakt zonder synthesizer of keyboard. In 2004 verschijnt de schitterend verzorgde cd-box Popular Electronics met vroege elektronische muziek uit het NatLab.

Group 1850 - Paradise Now (1969)
In de jaren zestig vind je op elke Hollandse straathoek een beatband. Toch neemt de populariteit van de stroming na The Summer of Love van 1967 af. Psychedelica komt op, maar wordt niet zo populair als beat. Het aantal Nederlandse groepen dat een plaat in de lijn van Pink Floyd maakt, is op één hand te tellen. Optredens zijn er wel volop, van buurthuis tot festival.

In beatstad Den Haag richt rare vogel Peter Sjardin in 1966 Group 1850 op, dat inspiratie put uit zelfgeorganiseerde seances in een oude kerk. Wanneer Sjardin tijdens het eerste optreden meteen zijn traporgel sloopt, is de naam van Group 1850 gevestigd. Vele optredens vol rare fratsen volgen. Tijdens een weekendje Rode Libanonhasj roken improviseert de groep naar hartenlust, waarna Sjardin de boel bijschaaft tot Paradise Now. De plaat behoort tot de beste Europese psychedelica.

Natuurlijk is het hippiemuziek, maar Group 1850 vervalt niet in oeverloos gepiel, laat jazzinvloeden toe en de vindingrijke klanken van Sjardins organizer (een tot een soort synthesizer verbouwd orgel) vloeien geweldig samen met al even vindingrijke gitaarlijnen. De plaat is psychedelisch, maar toch toegankelijk. Paradise Now is bijna veertig minuten pure muzikale magie en is in 2013 op cd verschenen.

Ivy Green - Ivy Green (1978)
Hazerswoude-Dorp, een plaatsje in Het Groene Hart waar halverwege de jaren zeventig niets te doen is. In augustus 1975 richten vier vrienden er, onder leiding van componist Tim Mullens, Ivy Green op. Ze maken energieke, rauwe rock-'n-roll, die al punk is ruim voordat het woord in Nederland bestaat. Een optreden op de jaarmarkt van Hazerswoude in 1976 doet het publiek de wenkbrauwen fronsen.

De band krijgt in 1977 een contract bij het label Pogo van major WEA, die de groep al snel dumpt en kort daarna het label opheft. Ivy Green staat nog altijd geboekstaafd als Neêrlands eerste echte hardcorepunkplaat. De zestien nummers klokken rond de drie minuten en staan bol van de adrenaline. Met schuurpapieren stem uit Mullens zijn frustraties over bijvoorbeeld het bekrompen dorpsleven, terwijl de ritmesectie als een bulldozer repetitief voorstuwt.

De gitaren krassen en gruizen even repetitief, soms met maar één enkel akkoord. Het levert een vitaal en onontkoombaar geheel op met niet alleen maar gerag, want het zijn prima songs met ontluikend gevoel voor melodie. Ivy Green overleeft de punkperiode en laat in de jaren tachtig andere muzikale invloeden toe. In 1990 valt het doek. Ivy Green werd in 2012 op cd heruitgegeven.

Minny Pops - Sparks in a Dark Room (1982)
Na het maken van misschien wel de meest compromisloze plaat uit de Nederpopgeschiedenis (Drastic Measures, Drastic Movement in 1979) en het aanzwengelen van de Ultrabeweging in 1980, brengt het dan zeer actuele Britse label Factory in 1982 Sparks in a Dark Room uit. De groep heeft in Engeland in de jaren daarvoor behoorlijk wat aanzien opgebouwd en de plaat past perfect in de dan heersende inktzwarte tijdgeest.

De elektronische, minimalistische doemwave is kil doch uitermate dansbaar, maar dan wel op een vulkaan. Wally van Middendorp prevelt emotieloos zijn teksten, tegen een achtergrond van spaarzame toetsen- en snarentonen. Drums en ritmebox houden de boel bij elkaar. Sparks in a Dark Room is een van de donkerste platen ooit in Nederland gemaakt. Het claustrofobische maar onweerstaanbare 'Time' zal tegenwoordig nog steeds menig vleermuizenfeestje in beweging krijgen. Het topzware en dramatische 'Wong' is eveneens een hoogtepunt.

Na twee wat mindere albums neemt na 1985 de belangstelling voor Minny Pops af. In 2012 is de band, na een wat wankel begin, de geslaagde afsluiter van het Ultra 2012 Festival in De Melkweg. Minny Pops speelt tijdens het optreden veel werk van Sparks in a Dark Room. De plaat is sinds 2003 op cd verkrijgbaar.

Nasmak - 4our Clicks (1982)
Voordat de uit het Brabantse Nuenen afkomstige experimentele newwaveformatie Nasmak in 1982 de klassieker 4our Clicks aflevert, is de groep vanaf 1978 al een aantal naams- en bezettingswisselingen verder. Ze laveren in die tijd tussen hippie-totaaltheater, experimenten met een kraakdoos en het gebruik van tapes. Nasmak is de eerste Nederlandse band die - in 1980 - een Peelsessie doet voor de BBC.

4our Clicks bevat unieke, inventieve trancewave, met een hoofdrol voor hypnotiserende bas- en drumtonen. De inventieve struikelritmes zijn uitermate dansbaar. Nasmak klinkt zoals geen enkele Nederlandse band daarvoor: golvend, origineel en bovenal bezwerend. Het viertal is bij uitstek een liveband, waarbij ze al improviserend het publiek in trance brengen. Na wederom een bezettingswisseling en twee minder goed ontvangen platen is het in 1984 afgelopen met de band.

In 1988 verschijnt 4our Clicks op cd. De muziek verschilt nogal van de versie uit 1982. De helft van het oorspronkelijke opnamemateriaal uit begin jaren tachtig zou verloren gegaan zijn, waardoor per nummer eigenlijk maar de helft van de originele instrumentatie is terug te horen. Later zijn deze opnames teruggevonden. Die toevoeging is op de cd uit 1988 wel terug te horen, waardoor de songs rijker georkestreerd zijn, maar tegelijkertijd zijn de scherpe kantjes er vanaf.

Gore - Hart Gore (1986)
Venlo, halverwege de jaren tachtig. De stad verpaupert steeds meer en ook agressie steekt de kop op. Een drietal jonge muzikanten wil de unheimische gevoelens die dit oproept, in muziek vangen. Ze noemen zich Gore en maken snoeiharde instrumentale horrorrock. Hamerdrums van Danny A. Lome en de zaagtandbas van Marij Hel leggen een granieten basis voor verzengende riffs van Pieter de Sury.

In de lijn van Black Flag en Swans is er geen weg terug bij het beluisteren van debuutplaat Hart Gore. Gore braakt stroperige zwarte brij uit de speakers, met een intensiteit zoals maar weinig Nederlandse bands voor of na hen doen. Vooral live is Gore een overweldigende ervaring, met een oorsplijtend hoog geluidsvolume en ijzeren speldiscipline. Geen improvisatie, dat zou de muziek te vrijblijvend maken, want in een duistere kerker kun je je kont niet keren.

De gruizige riffs ijlen op plaat al na en wat dat betreft is Gore zijn tijd vooruit. Waar sunn 0))) tegenwoordig goede sier mee maakt, zo log en vibrerend klonk Gore op de derde plaat Wrede/The Cruel Peace op momenten al. De plaat wordt echter matig ontvangen en na drie albums is het nieuwe er vanaf, waarna Marij Hel de band in 1988 opheft. De plaat is recent op cd heruitgebracht.

It Dockumer Lokaeltsje - It Dockumer Lokaeltsje Wil-Met-U-Neuken! (1986)
Halverwege de jaren tachtig is Friesland voor even kloppend hart van de alternatieve popmuziek in Nederland. Sommige bands zijn niet blij met de term De Friese Bries die OOR-journalist Bas Cordewener bedenkt voor de explosie aan muzikale creativiteit. Een van de meest avontuurlijke is It Dockumer Lokaeltsje. Het trio maakt onnavolgbare avant-gardepunknummers met moordend tempo, die vaak niet langer dan een tot twee minuten duren.

De controversiële plaattitel wordt bijna nooit op de radio uitgesproken, toch groeit de band uit tot huisfavoriet van het VPRO-programma De Wilde Wereld. De speltechnische kwaliteiten van de drie zijn dermate hoog dat ze letterlijk kunnen spelen met allerlei muzikale invloeden. Duizelingwekkende tempowisselingen, krassende gitaren maar vooral de absurde Friestalige teksten zijn opvallend op het slechts zestien minuten maar wel twaalf songs tellende Wil-Met-U-Neuken!.

Vanuit een provincie die de eigen cultuur en taal altijd zo bloedserieus neemt en daarom vooral op behoud is gericht, klinken de teksten van It Dockumer Lokaeltsje over bijvoorbeeld spookkoeien, 'Klunen Yn'EDunen' of skûtsjes op wielen als een welkome humoristische relativering. De band bewijst dat het Fries zich in een moderne muzikale setting uitstekend leent als rekbare en rijke zangtaal. In 1991 verschijnt het complete oeuvre als It Dockumer Totaeltsje op cd.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/nederlandse-cultbands/alle-eenentwintig-nl-cult/24599/
Meer Nederlandse cultbands op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/nederlandse-cultbands