• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Miles Davis: de eeuwige legende

Geen jazzmuzikant bepaalde het aanzien van vier decennia muziekgeschiedenis zoals Miles Davis dat heeft gedaan. Op 28 september 2006 is het vijftien jaar geleden dat Miles Davis overleed. Waarom was Davis zo’n belangwekkende artiest? Waarom spreekt zijn muziek nog altijd tot de verbeelding? Waarin onderscheidde Miles Davis zich van de rest?

Tekst: Eric Van Rees

Publicatiedatum: 27 september 2006

1. Miles Davis maakte genreoverstijgende muziek die ook liefhebbers buiten het jazzgenre aanspreekt.
Miles Davis is waarschijnlijk de bekendste jazzartiest ooit: zelfs buiten de jazz kent iedereen zijn naam en muziek. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden met het bekendste jazzalbum aller tijden Kind of Blue, dat nog altijd even tijdloos klinkt als de dag waarop het in 1959 verscheen. Dat album was een bewuste poging van Davis om jazz, door te streven naar eenvoudige, maar toch inventieve melodieën en sfeer te creëren, toegankelijker te laten klinken. Die hang naar vereenvoudiging blijkt een voorbode voor de toekomst.

Ook is Davis niet vies van populaire (volks)muziek. Voor Sketches in Spain neemt hij met tot de verbeelding sprekende arrangementen van arrangeur/componist Gil Evans Spaanse volksmuziek op. Hetzelfde doet hij met de muziek van de dan populaire Broadway musical Porgy and Bess. De muziek slaat aan bij een groot publiek. Eind jaren ’60 verlegt Davis zijn grenzen naar de zwarte rock en funk, waarbij het ritme de basis is en melodie bijzaak. Hoewel Davis buiten jazzliefhebbers een nieuw, jong publiek weet te bereiken, verliest hij zijn jazzpubliek met zijn radicale invalswegen. Zelf kan het hem weinig schelen: Davis hield niet van achterom kijken.

Reeds tijdens zijn leven klaagt Davis over het feit dat zijn platenmaatschappij niet weet hoe ze hem moeten marketen: daarvoor verandert hij te vaak van stijl. In hoog tempo neemt hij de ene na de andere sessie op, waarvan de meeste verdwijnen in de kluizen van zijn platenmaatschappij. Davis voorspelt dat deze opnames na zijn dood uitgebracht zullen worden, omdat ze er dan meer aan kunnen verdienen. En daar heeft hij gelijk in gekregen: inmiddels is Sony, waar Miles Davis onder contract stond, begonnen aan een grootscheepse operatie, waarbij er elk jaar een luxe cd-box verschijnt met onuitgebracht materiaal waarvoor destijds geen markt was. Pas nu lijkt bij een groter publiek de tijd rijp voor de muzikale kruisbestuivingen die Miles Davis tijdens zijn leven voor ogen had.

2. Miles Davis had oog voor jong talent en bood hen kansen en mogelijkheden
Miles Davies biedt jonge, talentvolle muzikanten die zijn muziek en spel nieuwe invalshoeken kunnen bieden een plaats aan in zijn band. Hij is zich er van bewust dat hij wordt gebruikt als springplank door muzikanten die later voor zichzelf beginnen, maar hij gunt ze dat maar al te graag, aangezien hij zelf ook zo is begonnen.

Davis zelf is als jong broekie bij zijn grote idool Charlie Parker begonnen. Deze was de uitvinder van de bebop, een snelle, zeer gecompliceerde stijl van spelen, die tot vandaag de dag op conservatoria wordt onderwezen. Parker neemt Miles onder zijn hoede en maakt hem eind jaren veertig wegwijs in de New Yorkse scene. Wanneer Davis als jonge twintiger zelf bandleider besluit te worden, is zijn ster snel rijzende: hij heeft de uitstraling, het talent en een grote mond, allemaal eigenschappen waar je het ver mee kunt schoppen.

De lijst met muzikanten die ooit bij Miles Davis hebben gespeeld, is eindeloos. Iedereen wilde een graantje meepikken van het succes van de levende legende. Belangrijke namen zijn Herbie Hancock en Wayne Shorter, die in de haren zestig furore maakten in het legendarische tweede kwintet van Miles Davis. Met de albums Nefertitti, Miles Smiles en Sorcerer benaderen ze een in de muziek ongekende perfectie, zowel in compositie als uitvoering.

Als muzikant meespelen met Miles Davis is niet alleen goed voor je cv, maar levert ook een schat aan ervaring op. Het is dan ook voor veel muzikanten een verrassing hoeveel ruimte Miles Davis ze in het muzikale proces biedt. Het is een misvatting dat Davis een tirannieke bemoeial was, die muzikanten dicteerde hoe en wat te spelen. Miles vertrouwt op het talent en instinct van zijn begeleiders: zo spoorde hij muzikanten aan zich te ontplooien en uit zijn schaduw te stappen door voor zichzelf te beginnen. En zo blijkt de introverte saxofonist Wayne Shorter zelf ook een geniaal componist.

3. Miles Davis was omgevingsgevoelig: wist wat er speelde, wie er ‘hot’ was en wie niet.
Miles Davis was technisch gezien zeker niet de meest begaafde muzikant ter wereld, maar hij had een zeer herkenbaar geluid. Eén van zijn grote talenten is zijn vermogen om op het juiste moment met de juiste muziek te komen, gespeeld door de juiste mensen op de juiste plek. Davis weet precies wie hij moest hebben voor een bepaalde rol op het podium of in de studio.

Daarnaast heeft hij een fijne neus voor wat het publiek wil horen en zien: wanneer de populariteit van jazz als populaire muziek daalt als gevolg van de opkomst van de popmuziek, zoekt hij naar wegen om een breder publiek aan te spreken zonder hierbij artistieke uitverkoop te plegen. Met gevaarlijk klinkende, harde jazzrock speelt hij in rockclubs in het voorprogramma van popgroepen. De invloed op bijvoorbeeld Carlos Santana is groot. Net als Miles Davis gebruikt hij veel percussie in zijn muziek en improviseert hij eindeloos over grooves.

Hoewel het spoor van de jazzrock uiteindelijk doodloopt in creatieve armoede en Miles Davis vijf jaar lang geen muziek meer maakt, keert hij terug in de muziekindustrie en werkt hard aan een comeback. Hierbij kiest hij niet voor de makkelijke weg door te teren op oude roem, maar slaat hij nieuwe wegen in door gebruik te maken van elektrische instrumenten zonder door te slaan naar de harde, agressieve muziek uit de jaren zeventig.

In de jaren tachtig laat Davis zich positief uit over het werk van Prince. Davis ziet in hem een geestverwant die teruggrijpt naar zwarte muziek van bijvoorbeeld Sly Stone, maar tegelijkertijd eigentijds is en een groot publiek weet aan te spreken. Samen maken ze opnamen, die op bootlegs het licht zien. Aan het eind van zijn leven is hij in de weer met dance: zijn trompetspel over een begeleiding van dancebeats. Miles Davis was zich bewust van jong, nieuwsgierig publiek en wil dit maar al te graag bereiken door aan te sluiten bij wat interessant is om zo te laten zien dat ook hij niet stilstaat ondanks dat hij een dagje ouder wordt. Die houding levert hem niet alleen hoogstaande muziek op, ook verdient hij er het respect van critici en muziekliefhebbers overal ter wereld.

Leestip: Miles Davis: de autobiografie door Miles Davis & Quincy Troupe, uitgeverij Van Gennep.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/miles-davis/miles-davis-de-eeuwige-legende/13990/
Meer Miles Davis op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/miles-davis