• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Kraftwerk: 'The Robots' houden de legende levend

De peetvaders van de moderne dansmuziek komen naar Nederland en België. Een overzicht van de carrière van één van de vreemdste en meest belangwekkende muzikale fenomenen van de twintigste eeuw.

Tekst: Nico van den Borre

Publicatiedatum: 25 juni 2005

Duitsland eind jaren '60. Terwijl vanuit de Verenigde Staten en Engeland voor de popmuziek de grote krijtlijnen uitgezet worden, waarbij een volledig nieuwerwetse cultuur het daglicht ziet, probeert na twee verlammende wereldoorlogen het Duitse volk met Teutoonse eigengereidheid haar identiteit te hervinden. In de schaduw van de Koude Oorlog geven figuren als Rainer Werner Fassbinder, Karlheinz Stockhausen en de kunstenaars van de Fluxus-beweging aan de populaire media (zoals tv en film) nieuwe impulsen die onuitwisbaar zullen blijken.

In 1968 wordt Can opgericht, dat geïmproviseerde en gelaagde geluiden koppelt aan een strakke rockbeat. Deze band staat, net als Tangerine Dream en het latere Kraftwerk, onder grote invloed van Stockhausen, die een immense invloed heeft op de elektronische muziekscene van zijn tijd. Bovendien hebben deze muzikanten bijna allemaal een klassieke scholing achter de rug die ze bewust naast zich neerleggen om in totale vrijheid te kunnen (her)denken en musiceren. In de muziekpers wordt de term krautrock uitgevonden om de volstrekt unieke, maar op de een of andere manier door en door Duitse, muziek te omschrijven.

In diezelfde periode ontmoeten Florian Schneider en Ralph Hütter elkaar op de kunstacademie in Düsseldorf. In 1970 maken ze onder de naam Organisation de lp Tone Float. Van drumcomputers is hier nog geen sprake. De line-up bestaat uit een haast klassieke rockopstelling, aangevuld met blokfluit en orgel, maar de enkele originele ideeën, experimenten en vreemde geluidstapijten vormen slechts de prille kiem van het latere Kraftwerk.
De echte geschiedenis wordt geschreven wanneer de twee zich samen met twee 'percussionisten' hergroeperen onder de naam Kraftwerk (krachtcentrale) en in het centrum van Düsseldorf een volledig uitgeruste studio inrichten. Deze studio, genaamd 'Kling Klang', ontwikkelt een faam die later mythische proporties zal aannemen, mede doordat het viertal zich in extreme mate afschermt van de buitenwereld en door het totaal ontmenselijkte imago dat ze zichzelf vanaf nu aanmeten. Kraftwerk 2 wordt de eerste plaat die volledig steunt op computerdrumritmes. Het concept van de plaat (onder andere machines die muzikanten vervangen) is vreemd aan de manier waarop tot dan toe over muziek gedacht wordt, en ook het steriele, kraaknette en bijna professorachtige imago waarmee de bandleden naar buiten komen staat haaks op wat dan, in een tijd van exuberante glamrock en aanzwellende discogekte, in de popmuziek gebruikelijk is.
Hütter: "Op een dag word je wakker en zeg je: 'Ik heb lege bladen nodig! Ik wil niet lezen, ik wil schrijven!' Dus dat is wat we deden - we probeerden alles wat we wisten te vergeten. Ik herinner me nog grote optredens en evenementen die zes uur duurden, zonder enig repertoire. Er was enorm veel mogelijk in het circuit waarin we zaten."
Ondanks het feit dat ze geen enkele wegwijzer richting succes lijken te volgen, wordt in 1974 de lp Autobahn een internationaal succes. De grillige, monotone titeltrack duurt weliswaar meer dan 22 minuten, maar stilaan begint de muziek van Kraftwerk conventionele popstructuren te zoeken binnen een duidelijk afgelijnd concept. Bij Autobahn - bijna volledig ingespeeld op een Moog-synthesizer - is dat: de eentonigheid van een lange autorit omzetten in muziek die eerder lijkt gemaakt te zijn door robots dan door mensen. Ook hun latere meesterwerken Radio-Activity uit 1975 en Trans-Europe Express uit 1977 hebben mechanisatie, technologie en industriële toepassingen als thema. Kraftwerk trekt zijn gedweep met futurisme en technologie rigoureus door met The Man Machine uit 1978. Teksten als "We are the robots" onderstrepen hun onwereldse imago en op de hoes van de 'The Model' (een profetische blik op celebrity culture) beelden ze zichzelf af als robots. Ze maken er nooit een geheim van dat hun imago even belangrijk is als de muziek. Zowel Schneider als Hütter hebben hun roots in de Fluxus-beweging en beschouwen zichzelf graag performance-kunstenaars. Minimalistische, repetitieve computerritmes en eenvoudige, hypnotiserende stemmen met een campy Duits-Engelse tongval vormen voor Kraftwerk de succesformule die deze formatie onsterfelijk zal maken.
Ondertussen zijn de status en de invloed van Krafwerk gigantisch geworden. Sterren als David Bowie uiten zich openlijk als grote fan en new wave-bands als Soft Cell, The Human League en Cabaret Voltaire consolideren elk op hun eigen manier het pionierswerk van Kraftwerk: de moderne pop- en dansmuziek is geboren. Als in 1981 het uitstekende Computer World uitgebracht wordt, lijkt de band haar artistieke hoogtepunt bereikt te hebben, en in een muzieklandschap waarin gecomputeriseerde muziek ondertussen gemeengoed is geworden, veroorzaakt ook Electric Café (1986) nog maar weinig opschudding. In Europa domineert ondertussen de synthpop en in Amerika versmelten onder andere Afrika Bambaata en Grandmaster Flash elektronische beats met de straatcultuur van de zwarte kids.

Kraftwerk verdwijnt voor lange tijd uit de schijnwerpers en duikt pas eind jaren '90 weer even op wanneer hij de 'soundtrack' maakt voor de wereldtentoonstelling in Hannover. 'Expo 2000' is een schitterende single, die laat horen dat de band niet doof is geweest voor het werk van zijn opvolgers, maar die door zijn beknoptheid toch nog door en door Kraftwerk is.
Sinds zijn eerste meesterwerken is de muziek van Kraftwerk nauwelijks veranderd - ook al wordt er steeds meer richting popsong gecomponeerd, en heeft Computer World een ietwat symfonische inslag - maar toch slaagt de band erin nog steeds bevreemdend futuristisch te klinken. Kraftwerk heeft eigenlijk altijd totaal oneigentijdse hippe muziek gemaakt. Een beetje zoals de technologie van het ruimteschip in de film Alien, of het pak van Darth Vader, dat ondanks de inmiddels gedateerde vormgeving zijn magie heeft behouden. Misschien kan het geen kwaad om zijn weinige platen van de afgelopen twintig jaar met een laconieke knipoog te bekijken en de band af te rekenen op het radicale, baanbrekende werk dat ze in de jaren '70 verricht hebben. Het is vrijwel onmogelijk om je voor te stellen hoe het poplandschap er vandaag zou uitgezien hebben als Kraftwerk nooit had bestaan. Misschien hadden we nu pas Wham! achter de rug gehad, of was er van Depeche Mode gewoon geen sprake geweest. Ze zijn met andere woorden niets minder dan de meest invloedrijke muzikanten uit de moderne muziekgeschiedenis, samen met Elvis Presley en The Beatles.

Voor de slechte verstaanders en cynici sommen we graag nog eens op waarom u donderdag 30 juli naar Werchter of de dag erna naar Tilburg zou moeten trekken…
U vertelt op café graag aan u vrienden dat u een legendarische groep heeft gezien die écht relevant is geweest. De heren van Kraftwerk zijn ondertussen reeds de zestig nabij (!) en toeren niet met de regelmaat van mindere goden. De show die ze brengen is al even hypnotiserend en vreemd aan deze tijd als hun muziek, en zal u gek genoeg net daardoor ook voor altijd bijblijven.
Uw ticket moest met andere woorden al lang besteld zijn. Als ze in de Marquee 'Pocket Calculator' spelen kunt u ons in elk geval vinden in de mosh-pit!

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/kraftwerk/kraftwerk-the-robots-houden-de-legende-levend/9915/
Meer Kraftwerk op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/kraftwerk