• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

James Brown: de godfather of soul in zeven platen

Meer dan veertig jaar geleden kroonde James Brown zichzelf tot ‘the hardest working man in show business’, een paar jaar later zelfs tot ‘godfather of soul’. In de nacht van 24 op 25 december overlijdt hij aan de gevolgen van een ernstige longontsteking. Als eerbetoon loopt KindaMuzik in zeven albums door het imposante oeuvre van Mr. Dynamite.

Tekst: Atze de Vrieze

Publicatiedatum: 25 december 2006

Die titel van hardst werkende man in de muziekindustrie heeft James Brown niet gestolen. In zijn hoogtijdagen –tussen 1960 en 1974 – scoort hij tientallen hitsingles en brengt hij tussen het touren door aan de lopende band albums uit. Hij is als uitvinder van de funk een van de meest innovatieve en invloedrijke zwarte muzikanten van zijn tijd. Een paar jaar lang is hij zelfs onaantastbaar.

Het belangrijkste kenmerk van zowel de muzikant als de mens James Brown is zijn tomeloze drive. Hij wil koste wat kost de beste te zijn. Die haast ziekelijke drang is niet altijd vriendelijk ten opzicht van collega-muzikanten, maar ook weer niet zo vreemd. Brown wordt op 3 mei 1933 geboren in Barnwell, South Carolina, in een woning met slechts één vertrek. Hij groeit op in Augusta, Georgia, in het diepe zuiden van de VS. Zijn ouders scheiden al snel, en aangezien vader lange dagen maakt op het land is de kleine James al vroeg op zichzelf aangewezen. Hij moet zich staande houden in een harde, witte wereld. Dat lukt hem niet helemaal: op zijn vijftiende wordt hij veroordeeld tot een gevangenisstraf van acht tot zestien jaar voor een auto-inbraak. Als hij drie jaar later vervroegd vrijkomt is hij vast van plan te slagen op een ander pad, dat van de roem.

Die roem vindt hij in eerst instantie als rauwe soul- en rhythm and blueszanger, maar zijn prominente plek in de geschiedenisboekjes heeft hij vooral te danken aan de unieke benadering die hij in de jaren zestig ontwikkelt: hij behandelt ieder instrument alsof het een drum is, en verlegt de focus van de melodie naar de groove. De krachtige, dansbare nieuwe vorm krijgt al snel de naam funk, en vormt een genre op zich.

In de nacht van zondag 24 op maandag 25 december overlijdt James Brown aan de gevolgen van een ernstige longontsteking. Hij is 73 jaar oud geworden. KindaMuzik gaat terug in de tijd, en loopt als eerbetoon in zeven albums door het oeuvre van 'de godfather of soul'.

ZEVEN KLASSIEKE JAMES BROWN ALBUMS

LIVE AT THE APOLLO
[Polydor; 1963]

Midden in Harlem, New York, in het centrum van zwart Amerika, staat het Apollo theater. Dé plek waar iedere zwarte artiest het wil maken. Het is in 1962 het toneel van een van de meest legendarische live-albums in de popgeschiedenis. Browns carrière begint eind jaren vijftig, en in de jaren die volgen heeft hij grote hits met nummers als ‘Please Please Please’, ‘Try Me’ en ‘Think’. Het is rasechte soul, van funk is op dat moment nog geen sprake. In ’62 is hij een van de meest gevierde soulartiesten van het land en in hartverscheurende nummers als ‘I Don’t Mind’ en ‘Lost Someone’ is precies te horen waarom. Hij heeft duidelijk al de beruchte dwingende leiding over zijn band. Tegelijkertijd is hij een intense soulzanger, die zich op het podium volledig geeft, wat weer leidt tot extatische reacties in het publiek. Zondermeer de belangrijkste plaat uit zijn carrière.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

COLD SWEAT
[King; 1967]

Cold Sweat is een album zoals James Brown er letterlijk tientallen heeft gemaakt. Hij stamt dan ook uit een tijdperk waarin een succesvolle single zo snel mogelijk opgevolgd moest worden door een album. Zo kan het dat vrijwel al zijn hits uit eind jaren zestig vergezeld worden door een gelijknamige LP. ‘Cold Sweat’ neemt een sleutelpositie in binnen het oeuvre. Twee jaar eerder bracht hij ‘Papa’s Got a Brand New Bag’ uit, dat zo’n beetje een beginselverklaring is: het wordt gezien als de officiële introductie van de funk. ‘Cold Sweat’ doet voor dat nummer niet veel onder, vooral door het originele en onweerstaanbare ritme. Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat niet het hele album van die klasse is, maar dat was gezien de status van de langspeler onder zwarte muzikanten in die tijd ook niet anders te verwachten.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

SAY IT LOUD - I’M BLACK AND I’M PROUD
[Polydor; 1969]

Naarmate de jaren zestig vorderen wordt de strijd voor zwarte burgerrechten in Amerika grimmiger. In 1965 wordt activist Malcolm X vermoord, drie jaar later Martin Luther King. De druk van zwarte organisaties op James Brown om zich ook uit te spreken wordt steeds groter. Lange tijd is hij alleen een krachtig symbool van ‘black power’, in 1968 spreekt hij zich voor het eerst expliciet uit. Het is meteen een onovertroffen statement: ‘Say It Loud - I’m Black and I’m Proud’. Legendarisch is het concert dat Brown live op televisie geeft in Boston op de dag dat King vermoord wordt. Overal in het land breken rellen uit, maar niet in Boston. De rest van het album is minder politiek gekleurd. Naast de opzwepende titeltrack bevat het onder meer de onweerstaanbare danstracks ‘Licking Stick’ en ‘I Love You’, en ballads als ‘I Guess I’ll Have to Cry, Cry, Cry’ en ‘Then You Can Tell Me Goodbye’.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

SOUL ON TOP
[Verve; 1970]

Bij het grote publiek is James Brown tegenwoordig vooral bekend door dansbare tracks als ‘Sex Machine’ en ‘I Feel Good’, maar diep in zijn hart is hij altijd de soulzanger uit zijn vroege jaren gebleven. Op veel van zijn albums wordt de kar getrokken door een sterke funktrack, en worden de ballads een beetje gebruikt als opvulling, maar op Soul on Top is dat niet het geval. Het album komt uit op jazzlabel Verve, en kent louter fraai gearrangeerde ballads. Browns stem is rauw, de bigbandachtige arrangementen van Soul On Top (inclusief piano, strijkers en blazers) zijn dat minder, zodat een ontspannen nachtclubachtige sfeer ontstaat. Jazeker, James Brown bij kaarslicht, met een glas rode wijn. De arrangementen zijn van jazzdrummer Louis Bellson, en het album bevat naast eigen klassiekers als ‘It’s a Man’s Man’s Man’s World’ en ‘Papa’s Got a Brand New Bag’ briljante covers als ‘That’s My Desire’ en ‘It’s Magic’.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

SEX MACHINE
[Polydor; 1970]

Als er ooit een trofee uitgereikt wordt voor de artiest met het grootste aantal live-albums op zijn palmares, zal James Brown die vermoedelijk mogen opeisen. In 1968 verscheen nog een opname uit de Apollo, Revolution of the Mind uit 1971 staat zelfs te boek als ‘Live at the Apollo III’. Ook Sex Machine is een live-album, opgenomen in thuisstad Augusta. Hoewel het geluid van het publiek duidelijk overgedubd is, toont Sex Machine wel James Browns funkincarnatie op zijn best. Met een moordend tempo, een strakke groove, en een overduidelijk spelplezier. In vergelijking met andere live-albums wordt er weinig tijd genomen voor dolletjes met de band en grapjes met het publiek, maar wordt er gespeeld tot de vonken er vanaf vliegen. De belangrijkste bijrol is voor bassist Bootsy Collins, die nog maar eens laat horen dat hij de funkbas tot in de perfectie beheerst.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

FUNKY GOOD TIME, THE JB’S ANTHOLOGY
[Polydor; 1995]

James Brown heeft altijd bekend gestaan om zijn retestrakke bands, maar zijn allerbeste is toch wel The JB’s. In de wisselende bezetting duiken een aantal bekende namen steeds op: Saxofonist Maceo Parker, bandleiders Alfred ‘PeeWee’ Ellis en Fred Wesley. Ook bassist Bootsy Collins, later de partner in crime van George Clinton, begint zijn carrière bij Brown. Hij is onder meer verantwoordelijk voor de briljante groove van ‘Sex Machine’. Onder de naam The JB’s maakt Brown vooral instrumentale tracks en losjes klinkende jamsessies als ‘Doin’ it to Death’, ‘Pass the Peas’ en ‘Gimme Some More’. De grooves zijn strak, maar net iets rauwer dan zijn hitwerk, en voor liefhebbers van funk is het JB’s-werk niets minder dan de heilige graal. Compilatiealbums zijn in de regel minder interessant dan de originele platen, maar gezien de gebrekkige beschikbaarheid van die originelen is deze verzameling een perfect alternatief: twee schijfjes propvol dampend essentieel materiaal.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

THE PAYBACK
[Polydor; 1973]

Rond 1973 begint het momentum James Brown te ontglippen. Zijn singles worden steeds minder vaak hits, en zijn problemen op persoonlijk vlak zijn nog zorgelijker. Hij krijgt problemen met de belastingdienst en belandt in het ziekenhuis met uitputtingsverschijnselen. Alsof dat nog niet erg genoeg is komt zoon Teddy om het leven bij een auto-ongeluk. Dubbel-LP The Payback uit ‘73 is James Browns laatste klassieke plaat, en een afrekening met de grote tegenslagen van de jaren ervoor. Het is misschien wel zijn meest ambitieuze album, in elk geval zijn donkerste. Kern van het grimmige album is de dik zeven minuten klokkende titeltrack, waarin de pijn bijna letterlijk voelbaar is. Het is een funky track met een diepe groove, die weliswaar een vrij laag tempo heeft, maar met de minuut krachtiger wordt. Met het ontroerende ‘Doing the Best I Can’ is The Payback al na 1 LP-kant geslaagd, frivole funktracks als ‘Time Is Running Out’ en ‘Shoot Your Shot’ houden het album in balans.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/james-brown/james-brown-de-godfather-of-soul-in-7even-platen/13246/
Meer James Brown op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/james-brown