• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Argosfestival, This Place is Dreaming

Focus op Brussel.
20 oktober 2004, Beursschouwburg, Brussel (BE)

Tekst: Maaike Mijland, Geertje Cools en Bart De Paepe

Beeld: Thomas Bartosik

Publicatiedatum: 26 oktober 2004

Van 15 tot en met 23 oktober vond in Brussel het Argosfestival plaats, een festival gewijd aan audiovisuele kunsten. Naast tentoonstellingen, film- en videovoorstellingen, lezingen, installaties en performances stonden ook enkele concerten op het programma. In het kader van This Place Is Dreaming - Rethinking and Transfiguring the Sites and Sounds of Brussels, een deelprogramma gecureerd door Ive Stevenheydens, kon je van 20 tot 22 oktober gedurende drie avonden terecht in de Beursschouwburg voor een stevige portie geluidskunst.

This Place is Dreaming # 1 (20 oktober)

Dikke regendruppels maken muziek op de daken en straten van Brussel. Vanaf het balkon van de Beursschouwburg zie ik prachtige bliksemschichten. De natuur schenkt me een mooi audiovisueel voorproefje van de experimentele optredens van vanavond. Tijdens de eerste avond van deze reeks brengen vier artiesten ‘remixes’ van gesprekken uit de interviewarchieven van ‘Brussel Behoort Ons Toe’.

In het midden van een kleine donkere ruimte staat tussen een laptop en een piano allerlei apparatuur met knopjes, snoertjes, speakers, versterkers, enzovoorts. Drie mannen nemen plaats. De een klapt zijn laptopje open, een ander beroert enkele toetsen van de piano en de laatste produceert geluiden met gedraai aan wat knoppen, gefrutsel met snoeren en maakt hoge piepende tonen met iets dat lijkt op een recordertje, dat hij steeds aan- en uitzet. Het trio gebruikt ook fluitjes, een piepbeestje voor baby’s en zelfs plastic bekertjes om muziek te maken. Aan de wanden hangen schermen waarop beelden, uiteenlopend van computeranimaties tot stadsgezichten en portretten, worden geprojecteerd.

Het werk van Lionel Marchetti, Olivier Capparos en Pierre-Jean Giloux is op stemmen gebaseerd en moet een interpretatie weergeven van verhalen van inwoners van Brussel. Het ene moment is het alsof we naar een slechte radio-ontvangst van een Britse zender luisteren, met veel ruis, het andere ogenblik horen we vage stemmen in de verte of schrikken we wakker van keiharde hoge tonen en heel intens gekeuvel, veelal in het Frans. Soms is het zo stil dat ik het horloge van mijn buurman kan horen tikken. Helaas zijn de geluiden zeer zelden afgestemd op de beelden en is het moeilijk om het als een geheel te zien. De twee musici zijn vooral bezig met hun eigen ding, doch ingespeeld op elkaar, maar kijken niet op of om naar het scherm.

Als ik de ogen sluit bij de muziek van het IJslandse Stilluppsteypa (foto) waan ik me in een grot, waarin een vrouw zingt, terwijl de donder steeds na-echoot door de spelonken. Even later gaat het over in het gezang van een monnikenkoor in een metershoog klooster. Stilluppsteypa, gehuld in een wit pak, drinkt er een pintje bij en gooit even als een dj de armen in de lucht, zwaaiend op zijn eigen dikke beats. Waar het voorgaande trio boeiender was om aan het werk te zien, is dit makkelijker om naar te luisteren, omdat er toegankelijkere muziek gemaakt wordt. Vlaamse vrouwen kletsen vrolijk door terwijl ze af en toe overstemd worden door heftige beats of Turkse muziek. De melodieën van de conversaties zijn in samenhang met de geluiden die Stilluppsteypa maakt. De gesprekken vormen dus mede de muziek (zoals bij alle vier de artiesten), niet alleen wanneer de mensen letterlijk de beats inspreken.

Voormalig Stilluppsteypa-lid Heimir Björgúlfsson neemt de set van zijn ex-collega over en lijkt geïnspireerd door de Brusselse metro. Door de vele stemmen die, met een flinke ruis erover, door elkaar gemixt zijn, is het alsof je in de ondergrondse zit terwijl je, verzonken in je eigen wereld, alle gesprekken en gebeurtenissen langs je heen laat gaan. Stemmen worden vertraagd, intense geluiden echoën tot in de eentonigheid na. In plaats van dat dat gaat vervelen, maakt het kalm en bouwt het een intense sfeer op, die opeens zomaar weg kan vallen.

Yannis Kyriakides (foto) weet de avond met zijn hoofdtelefoonconcert op een originele manier af te sluiten. Hij heeft alle woorden uit de interviews weggeknipt en slechts de ‘ uuuh’s’, ‘hmmm’s’, tongklakken, zuchten en alle andere geluiden die we naast woorden produceren tijdens een gesprek, gebruikt om ritmes te maken. Niet alleen vermakelijk, maar ook erg leerzaam over onze spreekgewoonten. Glimlachend wordt het zaaltje verlaten. (MM)

This Place Is Dreaming #2 (21 oktober)

Dag twee bestond enerzijds uit een presentatie van het werk van Hildegard Westerkamp, gevolgd door vijf korte concerten onder de noemer Brussels Sonic Matter.

Hildegard Westerkamp is een Canadese componiste die zich onder andere bezighoudt met het maken van geluidsinstallaties, vaak gebaseerd op veldopnamen in de Canadese wildernis. In de Beursschouwburg presenteerde ze ouder werk waaronder At the Edge of Wilderness, een audiovisuele installatie over 'ghosttowns' in British Columbia. Hoewel gedateerd en soms wat langdradig klonken de geluiden uit de verlaten mijnstadjes heel sfeervol en vertelden ze een relevant verhaal over verval en de natuur die terug haar weg zoekt. Maar de begeleidende tekst, voorgelezen door Westerkamp zelf, kwam belerend over en was eigenlijk overbodig.

Het geheel paste ook niet echt bij wat volgde, Brussels Sonic Matter. "Vijf artiesten/collectieven presenteren idiosyncratische concerten op basis van een gedeelde soundpool van Brusselse geluiden", meldt het programmaboekje. Building Transmissions beet de spits af. Dit viertal bediende een hele berg elektronica en kon boeien met een kort maar intens concert. Concert is misschien niet het juiste woord, wegens de duur kan je ook spreken van een geluidsinstallatie. Geluiden vormden dan ook de basis van hun muziek: er was een onderliggende laag met daarboven meer ritmische en repetitieve geluiden. Met deze lagen werd er opgebouwd en gevarieerd en het geheel klonk ingenieus en onheilspellend.

Martians Go Home is een duo dat achter een laptop tegenover elkaar aan tafel zit. Het zag er niet meteen dynamisch uit maar ook dit was een knap concert, diep en subtiel tegelijk. Hun muziek bestaat eveneens uit geluidslagen. Soms hoorde je tot vijf lagen - hoewel het er ongetwijfeld veel meer waren maar zoveel kon ik er detecteren - die overal vandaan leken te komen. Even leek het of er ook van heel dichtbij een extra laag kwam maar het bleek het gesnurk van de man voor mij, helaas niet in de maat. Het is dan ook niet meteen de gemakkelijkste muziek en de matjes waarop het publiek zich kon vleien waren erg zacht.

Ik was eveneens toe aan een korte pauze waardoor ik het concert van Johan Vandermaelen miste die zich voor dit project liet inspireren door geluiden in de Brusselse Nieuwstraat.

Kritische kanttekening: het is wel leuk dat er een groot en kwalitatief sterk aanbod is maar wegens het volle programma gaat er ook een deel van dit aanbod verloren voor het publiek. De volhouders konden nog genieten van TMRX, een van de pseudoniemen van Arnaud Jacobs. Ook hij bouwt voort op allerlei geluidslagen waarbij vooral de geluiden uit de dagelijkse realiteit opvallen, zoals stemmen van mensen die zich vermoedelijk ergens in Brussel bevonden. De connectie met de stad was soms wel ver zoek in deze donkere zaal maar dat had eigenlijk geen belang meer, deze concerten waren een goede kennismaking met enkele Belgische elektronische geluidskunstenaars.

Spanjaard Francisco López, de bekendste naam op de affiche, sloot de avond af. Zijn soundscapes deden me evenmin aan Brussel denken maar hij maakte wel indruk met zijn muziek, bestaande uit natuurlijke geluiden die uit de diepste krochten van de aarde leken te komen. Het was eigenlijk het eerste concert dat concrete beelden opriep, van vulkaanuitbarstingen en geisers weliswaar. De aangeboden blinddoek droeg nog bij tot deze zeer intense, haast transcendentale luisterervaring waardoor het contrast met de nachtelijke binnenstad des te groter was. (GC)

This Place Is Dreaming #3 (22 oktober)

Aki Onda (foto) begon als fotograaf, maar besliste om muzikant te worden. Begin jaren 1990 speelde hij bijvoorbeeld samen met Yamatsuka Eye (zie ook Boredoms) in Audio Sports. Meer recent maakt hij een auditief dagboek d.m.v. field recordings op cassettes. Deze verwerkt hij dan in zijn nog steeds lopend project Cassette Memories, waarin sinds 2003 twee delen verschenen: Ancient & Modern en Bon Voyage!.

Ook in de Beursschouwburg kwam hij dit project voorstellen. Onda hing rustig zijn jas over een stoel, liet zijn ogen nog even dwalen over de tafel voor hem die bezaaid was met tientallen ordelijk uitgestalde cassettes omringd door een chaos van elektrische kabels, cassettespelers en effectenbakken. Resoluut nam hij een tape ter hand, stopte hem in een cassettespeler en doorheen de versterker hoorden we vogelgezang, met op de achtergrond de geluiden van een drukke verkeersweg. Bijna zen-achtig staarde Onda wat voor zich uit, schijnbaar genietend van het geluid. Gaandeweg het optreden werden er nieuwe cassettes toegevoegd, andere werden vervangen. De stoïcijnse houding van de Japanner ging al snel over in hevige expressionistische bewegingen met heftige armbewegingen als hij zijn cassettespelers bediende.

Onder de geluidsbronnen herkenden we af en toe een eenvoudige melodie, geroezemoes van stemmen of een fluitinstrument. Deze werden dan door een aantal effectenbakken gedraaid waardoor een inspirerende noisecollage onstond, die dankzij de grote variatie zelden verveelde. Schelle klanken en ondefinieerbaar gebrom maakten de analoge aanpak van Onda een mooi alternatief voor de digitale overkill van tegenwoordig. Zijn cassette-soundscape klonk veel harder, scherper, agressiever en origineler dan de meeste laptop-noise.

Beelden en afbeeldingen van Manneke Pis introduceerden de film die performance artieste Yuko Nexus6 (foto) en de visuele artieste Mariko Tajiri gemaakt hadden en waarin beelden verwerkt werden van toeristische plaatsen in zowel België als Japan. Bindende factor was de trein, zowel wat beeld als geluid betreft. Nexus6 sprak met Japans accent zowel in het Frans als in het Nederlands “trein met bestemming Louvain-La-Neuve/Universiteit: spoor 17”. Deze mededeling werd opgenomen en in de volgende twintig minuten verknipt, versneld, vertraagd en achteruit afgespeeld. Gierende remmen en drones van rijdende treinen zorgden voor de nodige afwisseling.

Het tweede stuk klonk heel wat exotischer, door de prominente aanwezigheid van de gong. Beeldmateriaal werd voorzien door Tajiri die haar hand oplichtte en een kanten vlinder onthulde. Dat zorgde voor een mooie sfeer, maar muzikaal gezien was dit minder interessant of verrassend.

Het laatste stuk ging weer terug op de vertalingen van in het begin: Nederlandse en Franse zinnen uit een vertaalcursus werden opnieuw door elkaar gemengd en gemanipuleerd, maar alles bleef beperkt tot een doorzichtige gimmick met weinig opzienbarende inhoud.
(BDP)

http://www.kindamuzik.net/live/various-artists-2448/argosfestival-this-place-is-dreaming/7659/
Meer Various Artists op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/various-artists-2448