• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Holland Festival 2015: Beyond the Score, A Portrait of Pierre Boulez

Bullseye.
02 juni 2015, Muziekgebouw aan 't IJ (Amsterdam)

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 05 juni 2015

Elitair? Dat is geen scheldwoord! Dat is iets waar je bij wil horen: het beste, het meest uitdagende, het bijzonderste. Dat is niet exclusief, daar wil je onderdeel van uitmaken! Niet doordat de lat naar de gemene deler getrokken wordt, maar omdat je zelf best wat moeite wil doen om tot de elite te behoren. Dat is wat de 'hardwerkende Nederlander' op het Holland Festival in de visie van artistiek Holland Festivaldirecteur Ruth MacKenzie moet willen zijn. Meedoen dus, met daarbij zowel de nadruk op mee als op doen. In het collage-achtige droomportret van de Franse componist Pierre Boulez levert Beyond the Score daarvan het stralende bewijs met een melange van interviews, statements en muzikale fragmenten die context bieden, zonder concessies te doen aan niveau, inhoud of veelomvattendheid.

Een van de beste vrienden van Boulez is de beroemde architect Frank Gehry. Hij tekende voor het set-design met een geanimeerde choreografie van panelen waarop video's van de pratende componist getoond worden. En soms ook maffe visuals die op een screensaver lijken, alsof je altijd iets om naar te kijken moet hebben, afgezien van de musici. Kniesoor. De beelden zijn vloeiend, de projectieschermen bewegen soepel en zo volg je moeiteloos de quote-machine Boulez. Het spetterende arsenaal aan gepassioneerde oneliners is nimmer arrogant of hautain, maar wel degelijk elitair, op de inclusieve manier. De meester vertelt en je hangt aan zijn lippen.

Met twinkelende ogen vertelt Boulez hoe kunst voor hem voortkomt uit kunst, met de logica van een boom die takken krijgt. Dat is complex, maar niet gecompliceerd. Zoals de stem en instrumentatie als kantwerk versierd zijn, tegenover keiharde reflecties en glanzende textuur van glas. Hoe Japanse (theater)cultuur Boulez precisie toonde en leerde. En hoe Messiaen en Stravinsky vogels lieten kwetteren en ook hij voor een sprankelende natuurlijkheid gaat, juist in organische structuren, want emotie heeft voor Boulez structuur nodig. En zeker ook andersom.

Boulez haalt architectuur aan, want er werden ooit nieuwe materialen uitgevonden en bouwstijlen ontwikkelden zich. Ook beeldende kunst evolueert, evenals design en techniek. Waarom zou je dan nog naar oude muziek luisteren? Wat zegt die over het nu? Boulez deed wat een kind van zijn tijd moet doen: de tijd vangen in klank. Boulez schrijft zijn werken als pendanten van beton, glas, staal, de urbane omgeving, motorisering en de opmars van elektronica. Steeds opnieuw trouwens, want hij bewerkt stukken vaak over een periode van vele jaren, update na update, voortdurend met de tijd mee, nog steeds, ook al werd hij dit jaar negentig.

Het primaat van Boulez ligt niet per se bij de melodie. Geen deuntjes. Wel is hij een sleutelfiguur wiens invloed je tot in de hedendaagse (avant-garde)popmuziek hoort. Boulez excelleert in het abstract kleuren met de resonantie, de textuur, het timbre, wat er allemaal kan met een instrument en wat er niet mee kan, harde intervallen naast zachte en varianten daarop, intervallen daartussen, met ritme en ruimte ook. Moeiteloos zijn er lijnen door te trekken tot aan Autechre, Mark Fell, Gábor Lázár, Zeno van den Broek, Machinefabriek of Frank Brettschneider.

Beyond the Score wordt anderhalf uur lang prachtig conceptueel vormgegeven met spiralen en spiegelingen die weerklinken in de gloedvol uitgevoerde muziek tot aan het slot, waarin Boulez terugblikt op zijn jongste muzikale jaren. Dit laatste stuk wordt met bravoure en vanzelfsprekendheid gespeeld door de pas dertien jaar oude Nikola Meeuwsen. Oud en jong, denken en doen, voelen en beredeneren. Voor Boulez geen kwestie van balans, maar een flux en duwen en trekken, rusteloosheid zonder onrust. Een én-én-situatie bovendien, niet cerebraal, maar ook niet onbesuisd. Als een …explosante-fixe….

Boulez vermaant: muziek is voor veel mensen iets geworden dat tegelijk met andere handelingen plaatsvindt, er wordt niet meer naar geluisterd. Nou, hij zál ze laten luisteren. Desnoods door nare geluiden in te zetten. En dan, vanuit die associatieve selectie citaten, fragmenten en composities - als amuses die je lekker maken voor een verdere verkenning van wat de chef allemaal kan bereiden - kom je erachter dat je door te leren en te analyseren begrijpt hoe de muziek van Boulez is gemaakt. Dan denk je dat je het werk kent. Maar als je verdergaat en blijft luisteren naar die sprankelende klankwereld, dan blijft de reden waarom het jou zo aanspreekt, raakt of iets zegt, of zelfs maar waarom gemaakt is, iets waarover je in het duister tast. Zoals alle goede kunst je op een bepaald moment iets over jezelf leert. En dan blijkt Boulez je dus niet alleen zijn zielenspiegel getoond te hebben, maar de bullseye in de kern van je ziel getroffen te hebben.

http://www.kindamuzik.net/live/pierre-boulez-asko-sch-nberg-slagwerk-den-haag/holland-festival-2015-beyond-the-score-a-portrait-of-pierre-boulez/26006/
Meer Pierre Boulez, Asko|Schönberg & Slagwerk Den Haag op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/pierre-boulez-asko-sch-nberg-slagwerk-den-haag