• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Holland Festival 2016: Le Encantadas

Roddeltantegekakel.
18 juni 2016, Gashouder, Amsterdam

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 20 juni 2016

Magisch-realistisch buitelen kleurvlakken in en uit focus. Een pracht die doet denken aan Gaugain word afgewisseld met straffe banen uit de koker van een schilder als Guston. Gloedvol klatert zonlicht over een zachtgolvende lagune. Voor je er erg in hebt, wordt je kopje-onder gedrukt en galmt gotische dark ambient rond. Binnen? In een kathedraal, maar wat heeft Vocaloidster Hatsune Miku daar te zoeken? Razende donder en bliksem scheuren de hemelen open, bij te benen is de opeenvolging van bewegingen, schakeringen en contrasten al lang niet meer in Le Encantadas van Olga Neuwirth.

Rond het publiek zitten groepjes ensembleleden verspreid in zes eilandjes. Dat zou je kunnen zien als een letterlijke vertaling van de inspiratie achter het zeventig minuten durende stuk. Die ligt bij een novelle van Herman Melville, die filosofisch en vrij associërend in schetsen verhaalt over de Galapagoseilanden. Bijeengehouden worden de groepen door sound design dat de akoestiek van de Chiesa de San Lorenzo in Venetië representeert. Daar hoorde de componiste voor het eerst Prometeo van Luigi Nono en die klankervaring wilde ze bij wijze van akoestische monumentenzorg vasthouden en meenemen naar haar eigen werk.

Olga Neuwirth (Graz, 1968) wil meer. Veel meer, en dat verzint ze allemaal in de studeerkamer. Ze stopt het vast ook in haar partituur, maar over de receptiekant lijkt veel minder nagedacht. Noem het stuk "heterogene klankprocessen" die een "ongewisse reis door een archipel" verklanken, "onbestemd de verte in glijdend, over de zee". Haal erbij dat je gefascineerd bent door maritieme afbeeldingen in kerken. En dat de zee door het vluchtelingenvraagstuk nu een "vreselijke metafoor" extra vormt. Dat kan, maar aan show, don't tell doet Neuwirth nauwelijks.

Op de keper beschouwd gaat het om wat er op je bord ligt als je in een toprestaurant eet. En de beste chefs ter wereld steken dan ook niet voor niets de loftrompet over hun leveranciers: de boeren en slagers in de regio. Neuwirth heeft niet zo veel oor voor haar inputkant. De computerstemmen klinken gedateerd (al stamt het werk uit 2015), er is meer en mooier met stemsynthese gewerkt dan door de algoritmen die Vocolaid levert en de claim dat zij de eerste is die akoestiek van ruimte A naar plek B verplaatst, slaat helemaal nergens op. Dat is in de experimentele elektronica en soundart al sinds de onderzoekingen van de GRM schering en inslag, alleen dan wel steeds verder en beter uitgewerkt. Plus: als je field recordings gebruikt, zet dan het beste van het beste in en geef ze ziel en inhoud. Dat kan al sinds de wereld het werk van Chris Watson kent. Neuwirth serveert slappe huiswijn als grand cru en kleffe, overjarige ingrediënten als neusje van de zalm; een exponent van dat deel van het componistenestablishment dat elkaar feliciterend niet naar buiten kijkt of ergens anders naar luistert en zowaar gelooft het wiel te hebben uitgevonden?!

Het spel van Ensemble InterContemporain is onder leiding van de enthousiaste directie van Matthias Pintscher glanzend virtuoos. Van jazzy flarden tot staccato erupties, van galmende percussie die met strijkstok bespeeld wordt tot hakkelend klavecimbel en gierende glissando's van trombone. Het levert een rijkgeschakeerd web aan klankeffecten op dat laveert tussen hoge en lage cultuur, tussen speelse vrije beweging en in korset ingesnoerde ademnood. Van Mahler tot Miku daveren referenties en citaten door het stuk, vrijblijvend echter en remmend serieus - zonder een zweem humor of ironie en toch lachwekkend vanwege het uitgestreken smoelwerk. Al genieten de muzikanten glimlachend met volle teugen.

Le Encantadas barst van de verbeeldingskracht én verbeeldt zich te veel. In de mêlee van sensuele fragmenten en intellectualistische gelaagdheid heerst cerebrale aggregatie en delft muzikale communicatie het onderspit; roddeltantegekakel in plaats van een goed gesprek. Toch is het stuk niet hermetisch. Integendeel: op de almaar veranderende klankwolken droomt de luisteraar, gedragen door kalme golfslag, steeds verder weg. Le Encantadas wordt zo een illusie, ongrijpbare magie misschien. Maar ook een betoverend trucje. Met een beetje fantasie kun je ook door de poeha van Hans Klok of David Copperfield heen prikken en eigenlijk staan de heren dan in hun hemd. Het is precies die verbeelding die Neuwirth wil aanboren - en ze wekt haar ook de facto op - die haar eigen stuk stript en Le Encantadas tevoorschijn laat komen in de spreekwoordelijke nieuwe kleren van de keizer: veel show, oeh- en ah-momenten alom, maar weinig tot niks nieuws te melden.

Foto copyright Harald-Hoffmann

http://www.kindamuzik.net/live/olga-neuwirth-ensemble-intercontemporain-o-l-v-matthias-pintscher/holland-festival-2016-la-encantadas/26766/
Meer Olga Neuwirth, Ensemble InterContemporain o.l.v. Matthias Pintscher op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/olga-neuwirth-ensemble-intercontemporain-o-l-v-matthias-pintscher