http://www.kindamuzik.net
ernaast
Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
CTM.15 - Un Tune
Onderzoek naar de lichamelijkheid van geluid.
24 januari 2015, HAU, HKW, Berghain, YAAM - Berlijn
Tekst: Sven Schlijper
Publicatiedatum: 06 februari 2015
Een festival van tien dagen programmeren als een essay, ga er maar aan staan. Toch is dat precies wat de heren achter CTM doen. Ze roepen graag vragen op. En ze trekken lijnen, door de line-up van het jaar, maar van daaruit ook naar voorgaande edities. Ditmaal onder het thema Un Tune. Kern van de zaak is om begin 2015 op onderzoek te gaan naar de lichamelijke ervaring van geluid, waaronder muziek ook valt.
Hoe haptisch wil je het hebben? In de festivalexpositie drukt Emptyset de impact van geluid plastisch uit. Vernietigende volumes aan geluidsgolven hebben materiaal letterlijk gekneed tot bobbelige landschapjes. Afgietsels daarvan in roestvrij staal laten schittering zien. Tegelijk palmen ze ontzag in, afschrikking zelfs. Mario de Vega werkt liever met extremen; stilte voor de knetterende alarmstorm, maar je weet niet wanneer diens brandbelinstallatie zal afgaan: spannend. In het werk van Zimoun hoor je een tiental houtwormpjes knabbelen aan een stronkje hout. Extreme versterking kan ook schoonheid onthullen, knisperend en wel. Plus: waar Graw Böcklerin zijn videokunstwerk toont hoe mensen proberen simultaan te spreken - zonder script - dan valt niet alleen op dat dit net niet helemaal lukt, maar vooral ook hoe verbazingwekkend snel ze wél inhaken op elkaar. Misschien met name door er niet over na te denken, maar gewoonweg mee te voelen.
Bouwstenen
Spreekt je lichaam wel dezelfde taal als de muzikant op het podium? Een kwestie die nogal eens onder het vergrootglas ligt op CTM. Je wilt wel losgaan, want je krijgt genoeg aanknopingspunten in de vorm van knetterende melodie en herkenbare hooks, maar toch onthoudt Danny L. Harle je de essentie van de euforie: een beukende beat. Dan is dansen nogal lastig. Gek genoeg gaat dat in de verknipte rave-potpourri van SOPHIE een stuk beter. Ook hier wordt kundig gestoeid met de bouwstenen van de dance. Waar deze jongeling die tot een dampend campy geheel weet te smeden, houdt Gábor Lázár het fenomenale geluidsysteem van de club Berghain in een ijzeren greep met niets dan de meest rudimentaire synth-stabs en verbijsterend strakke baspulsen. Een 'liedje' is ver te zoeken, maar fysiek effect sorteren deze sets zeker.
Afkeer
Het hazenpad kiezen omdat de geluidgolven je als beledigend voorkomen. Misschien maken ze je misselijk, stemmen ze je droef of vind je ze juist lelijk. Ook die sensatie levert CTM. Gruizigheid is immers één ding, maar een suffe modderstroom aan mismaakt geluid dat koers noch richting kent en bovenal alle leven uit het lijf zuigt - zoals in het geval van Zamilska - wekt per direct afkeer. Daar zorgt ook het aanstellerige gedrag van JK Flesh voor, die veel te hard, boos en bleak wil zijn, terwijl hij alleen maar medelijden oproept met prutbeats, veel geklooi en misbaar, maar extreem weinig wol. Ook de poging grindcore te vertalen naar elektronische laptopmuziek, wat Extreme Precautions tracht te doen, blijft hangen in lachwekkend, lamentabel gefröbel. Tjongejonge.
Rekken
Jennen is ook een kunst en die verstaat Evian Christ als de beste. Geeft Aleksi Perälä de mensen nog een uiterst dansbare minimaltechnoset gebaseerd op klanken uit legendarische synthesizers van de Finse excentriekeling Erkki Kurenniemi, compleet met krautrock-achtige motorik en de nodige ontladingen, bij Evian Christ zoek je daar vergeefs naar. Sterker nog: zijn optreden is een zeer langgerekte test van het uithoudingsvermogen. Flarden van beats wapperen door de Berghain, aanzetjes tot melodie of extatische synths wekken de indruk van een hyperclimax, maar die blijft steeds uit. Wel worden de ogen verwend met een kille, witte lichtbeamershow op schermen boven het podium die om door een ringetje te halen is. En dan volgt de catharsis alsnog wanneer Mogwai in elektronische overdrive gaat. Beter laat dan nooit. Of...?
Repeteren
Je in herhaling meester tonen kan natuurlijk ook een danig fysieke ervaring opwekken. Zo is het vast goed toeven bij Carter Tutti Void als je nog wat na-ijlend acid in de mik hebt, maar anders is de exercitie van repeterende beats die verdrinken in delay te vierkant om voorbij dodelijk saai te geraken. Dan weten de dames van Nisennenmondai de blik veel meer op oneindig te richten, juist door patronen die zowel aan kraut als aan minimal music doen denken met slechts het uiterste minimum aan subtiele variatie, waardoor het lichaam gelijke staccato tred houdt.
Opgaan
Qua 'even helemaal weg' is het programma van CTM altijd goed voorzien, ook voor wat betreft unieke shows. Zo toont The Bug de wereldpremière van diens Sirens, een symfonie voor misthoorn en andere sirenen. De Berghain hangt vol rook, het volume is extreem en je waant je op de plecht van een oceaanstomer op volle zee. Golvend, razend, stormend slaat de verdichte muur van geluid op je in. Jammer genoeg lijkt The Bug bang halverwege de aandacht van zijn publiek kwijt te raken en dus schuift hij even een beat in het golfslagbad. Die doorbreekt de betovering.
Lawrence English laat dat achterwege in zijn livevoorstelling van Wilderness of Mirrors en juist daardoor wint zijn noise-ambient aan intensiteit. Hierdoor krijgt deze ook een impact die je zou kunnen kennen van My Bloody Valentine of Swans. Voorwaar hét hoogtepunt van CTM.15 en dat met voornamelijk veldopnamen! English wil zijn luisterervaring overbrengen op de toehoorder. Die van hem is origineel zeer imposant en daar is het publiek dan ook zichtbaar van doordrongen. Luisteren tegen wil en dank, ver voorbij horen alleen: Un Tune in optima forma.
Waarschuwing
Weten is misschien meten, maar betekent dit ook dat het hoofd het lijf kan sturen in appreciatie? Emptyset maakt in de wereldpremière van zijn stuk Signal gebruik van over duizend kilometer heen en weer gestuurde radiogolven die door de ionosfeer vervormd raken. Dit is vrijwel onmisbare kennis om te snappen waarom het signaal uit de linkerspeakers (clean) zo verschilt van rechts (vervormd). Het doet niets af aan de intense ervaring die de minimalistische dronemuziek van dit duo uit Bristol oplevert. Vermoedelijk helpt ook het briefje in de lobby met daarop de waarschuwing dat los van gehoorbeschadiging nog allerlei andere gezondsheidseffecten kunnen optreden tijdens de show.
Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee en dat gaat zeker op voor het oto-akoestische optreden waarmee Thomas Ankersmit op de openingsavond je oren aan het werk zet: letterlijk. De frequenties die de in Berlijn wonende en werkende Nederlander uit zijn Serge-synthesizer haalt, laten de botjes in het binnenoor vibreren. Die gaan dan zelf geluid maken. Dat hoor je. En zo weet je al snel niet meer wat Ankersmit doet en wat je eigen oren maken. Kon je min of meer leunen tegen de muren van geluid bij English, Ankersmit brengt lichamelijkheid onwillekeurig persoonlijk naar het interne vlak. Als je je hoofd iets beweegt, voel je massieve platen aan geluid verschuiven en je raakt beurtelings in en uit evenwicht. En als de show 'hard' lijkt, dan ligt het voor deze ene keer toch echt aan je eigen oren.
Voer
Discours wil CTM losmaken en dat kun je doen door Lucio Capece met nogal wat bombarie een multikanaals-performance voor soloartiest en drumcomputer te laten uitvoeren. Daarbij zou ruimtelijkheid volledig tastbaar worden. Helaas is het weinig meer dan verveeld knopjes indrukken plus een veel te luid frontaal geluid en geen surround. Wel weet de Argentijn voer voor gespreksstof te leveren. Dat doet ook de doommetalshow van Electric Wizard. Wat heeft dit nu op CTM te zoeken? Slecht is het concert niet. Dat kun je de groep niet aanwrijven en toch stapelen de vragen zich op. Waarom hier? Waarom zo clichématig? Waar zit de doem dan? Als je alles volgens het boekje doet binnen een genre, ben je dan gewoon goed? Of is daar meer voor nodig? Is stemmen met de voeten ook een beoogd fysiek effect en affect op CTM.15?
Als Alec Empire heel erg zijn best doet om zijn album Low on Ice eindelijk eens live voor te stellen, is het dan heel erg cru om het optreden af te serveren omdat die plaat eigenlijk niets om het lijf heeft, behalve afgekloven kitschklanken die voor ambient moeten doorgaan? Of als het bij vlagen hypnotiserende Gazelle Twin ongelofelijk veel op Björk en The Knife leunt, maar het publiek daar niet om maalt - wellicht wegens onbekendheid met die inspiratiebronnen - is dat dan erg? En bestempel je de podiumpresentatie van het stel nu als een non-performance van verveelde hoodie-kids of als enigmatisch theater? Of is dit een vilein commentaar op de hyperstyling van de hipsterkids: een uniform voorkomen in streepjesshirt, baard en polkadotjurk? Redden de films van onder anderen Richard Kern en de literaire teksten onder de voordracht van Nan Goldin de show of helpt de muzak van het Soundwalk Collective de samenwerking om zeep? Voer voor discours dus...
Adembenemend
Soms schieten woorden te kort. Dan valt het gesprek feitelijk stil. Dan voel je alleen nog maar en neemt de muziek je mee. Je geeft je over. Zoals bij de wereldpremière van nureinwortgenügtnicht van multi-instrumentalist en componist Pierre Alexandre Tremblay. Over twaalf kanalen stuurt hij onder andere vooraf opgenomen partijen uit. Een deel van het surroundgeluid wordt live gevormd. Dit doet Tremblay in intrigerende wisselwerkingen tussen performer en microfoon. Heather Roche jaagt haar basklarinet door vele tonaliteiten en texturen. Daarmee haalt ze vooral qua detaillering en frasering Colin Stetson rechts in, zodat hij op slag lomp lijkt. Adembenemend is ook de vocale serie erupties vol overtuigings- en zeggingskracht die sopraan Peyee Chen brengt.
In Tremblay's lange nieuwe stuk zijn flarden te herkennen die al op zijn album La Marée staan. Ingebed in dit veelzijdige livenarratief is de muzikale brille rijker en dieper dan tevoren. Dit werk verdient absoluut een plek op het Holland Festival. Het is immers een stuk dat betoont hoe divers een muzikale luisterervaring anno nu kan zijn, ook - of juist - in gecomponeerde muziek. Caleidoscopisch, bedwelmend en zo tastbaar emotioneel dat het lichamelijk wordt.
Menselijke maat
Zo weeft Tremblay het muzikale web verhalend langs de afgrond van de chaos. Tijdens het gelijktijdig gehouden festival Transmediale weet ook People Like Us een narratief te vinden dat de menselijke maat op een bijna romantische manier treft, bij elkaar geknipt en geplakt uit een wolk aan fragmenten uit meer dan driehonderd films die zich in Londen afspelen.
Misschien ligt daarin ergens wel het punt van CTM.15. Hoe ver je ook gaat in Un Tune, begin- en eindpunt is de mens: het lichaam dat een en ander wel moet kunnen verwerken of internaliseren. Dat lijf kan onmogelijk onberoerd zijn gebleven tijdens deze editie van het festival. Alleen al daarin ligt een antwoord op de vele Un Tune-vragen die CTM.15 oproept. Alleen al daarin ligt de opdracht aan de bezoeker deze sensatie niet onopgemerkt voorbij te laten gaan, maar om haar vast te houden, blijvend te onderzoeken en te koesteren. En om het lichaam steeds opnieuw bloot te stellen aan de directe en non-cognitieve impact van geluid. Foto's uit het archief van Disk/CTM (Obituary (onder CC-license))
http://www.kindamuzik.net/live/diverse-artiesten/ctm-15-un-tune/25677/
Meer Diverse Artiesten op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/diverse-artiesten
Deel dit artikel: