• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

The Thing: Deze muziek is gevaarlijk!

Mats Gustafsson, Paal Nilssen-Love en Ingebrigt Håker Flaten. Drie rasimprovisatoren op respectievelijk de saxofoon, drums en bas. Drie mannen ook die ruim hun sporen verdiend hebben door het jarenlang onafgebroken samenspelen met zowat iedereen uit de vrije-improvisatiewereld.

Tekst: Bart De Paepe

Beeld: Thomas Bartosik

Publicatiedatum: 28 december 2004

Hoewel Gustafsson dankzij zijn podiumprésence en overdonderende saxofoonuithalen prominent op de voorgrond treedt, moet het toch benadrukt worden dat The Thing voor alles een groep is, een powertrio dat vrije improvisatie mengt met rockriffs.

Enkele maanden geleden verscheen op Smalltown Supersound het derde album van The Thing, ‘Garage’, een plaat waarop het drietal vrije improvisatie afwisselt met covers van rockgroten als Yeah Yeah Yeahs, The White Stripes en The Sonics, maar ook van free improv giganten als Peter Brötzmann en Noah Howard. Gelukkig resulteert dit niet in een flauw fusion afkooksel, maar wel in een explosieve plaat die aantoont dat de vrije improvisatie nog alle richtingen uitkan.
De drie heren zijn niet aan hun proefstuk toe. Gustafsson richtte in de jaren 1980 samen met percussionist Kjell Nordeson het Aaly Trio op en hij speelde in het trio Gush (dat verder bestaat uit Sten Sandell en Raymond Strid). In de jaren 1990 maakt hij de oversteek naar de USA waar hij vooral een hechte band krijgt met muzikanten uit Chicago: Ken Vandermark, Hamid Drake, Michael Zerang.
Percussionist Paal Nilssen-Love groeide op in de Stavanger Jazzclub van zijn ouders en werkte zowel in vrije improvisatie als in traditionele jazz. In de jaren 1990 speelde hij samen met trompettist Didrik Ingvaldsen en saxofonist Frode Gjerstad. De laatste jaren heeft hij net als Gustafsson een nauwe band met de scene in Chicago, waar hij o.a. samen met Ken Vandermark en Jeb Beschop in School Days speelt. Bassist Ingebrigt Håker Flaten speelde in enkele jaren tijd mee op maar liefst 40 cd’s en is één van de centrale figuren in de nieuwe generatie vrije improvisatoren. Hij speelde samen met o.a. Chris Potter, Paul Lytton en Joe McPhee.
Hoog tijd voor een gesprek dus!

The Thing: hoe is het allemaal begonnen?
PNL: In het begin deden we alleen Don Cherry songs.
MG: In zekere zin was het enkel bedoeld als een opname-project, om alleen een plaat op te nemen. Die plaat was aardig gelukt volgens ons en we bleven gewoon verdergaan. In geïmproviseerde muziek is het belangrijk dat je de dingen eerst uitprobeert. Je kunt niet gewoon zeggen ‘laten we een groep oprichten’. Je moet eerst zien of het wel werkt.

Waarom coverde The Thing later ook andere artiesten?
MG: Omdat niemand van ons goeie nummers kan schrijven! (lacht) Neen, het is zo dat er enorm veel goeie muziek aanwezig is in de jazz scene, de rockscene…in elk denkbare scene eigenlijk. En één van de dingen die we alledrie heel graag doen is het materiaal van anderen gebruiken. We houden allemaal van goeie rockmuziek, garage of hardcore. Het was een heel natuurlijk proces om in die richting te evolueren.
PNL: Er is een heel lange traditie in het spelen van tunes. Vooral in mainstream bebop dan…je zou kunnen stellen dat er vandaag de dag niet zo veel interessante jazzcomposities zijn in de meer mainstream jazz.

Inderdaad, op jullie laatste album spelen jullie zelfs een compositie van Peter Brötzmann! Ik wist niet dat er mensen waren die zijn muziek coverden!
MG: Ik vertelde het aan Peter en zijn reactie was (imiteert lage stem): ‘you..are..crazy’ (lacht). Dat was het. De discussie was gedaan.

Heeft Brötzmann het nummer in kwestie gehoord? Wat vond hij ervan?
MG: Hij zei er niet veel over eigenlijk (algemene hilariteit), maar hij keek op zo’n manier naar me dat ik me er niet al te slecht bij voelde… Ik bedoel: fantastisch materiaal, je leent het en je maakt er iets nieuws mee. Iets dat van jezelf is. Dat is het allerbelangrijkste. Je kunt als The White Stripes spelen, maar niemand klinkt ook echt als The White Stripes, dat kunnen zij alleen.

De energie van de punk vind je ook terug in de vrije improvisatie…
MG: Inderdaad, dat vind ik ook. Ik heb toen ik 14, 16 was ook nog in enkele punkgroepjes gespeeld, dus ik kan het met elkaar vergelijken.

Speelde je toen saxofoon?
MG: Neen, elektrische piano en fluit.
PNL: Dat wil ik zeker eens horen! (lacht)
MG: En toen hoorde ik Brötzmanns ‘Machine Gun’. Het was niet het eerste album dat ik van hem hoorde, maar wel datgene dat me het verband deed inzien tussen de punkenergie en de taal van de free jazz. It’s the same shit.
PNL: De manier waarop ze riffs gebruiken op ‘Machine Gun’ enzo…
MG: Oh yeah, en persoonlijk is het voor mij een heel fantastisch gevoel om na zo lang in de geïmproviseerde muziek geweest te zijn met deze groep materiaal van The Sonics te spelen. Het is een beetje zoals teruggaan naar mijn roots.
PNL: Weet je, je kan eender welke muziek spelen zolang je maar vrij bent in de muziek zelf. Aan de ene kant is het fantastisch en aan de andere kant you’re screwed. Je bent bevoordeeld in die zin dat je in de tijd terug kunt gaan, dat je naar alles kunt luisteren en eruit kunt pikken wat je aanstaat. Maar aan de andere kant zit je met het probleem dat er al zo veel gedaan is, dat je je afvraagt wat je er nog aan kunt toevoegen. Hoe breng ik nog iets nieuws?

Platen zijn dus heel belangrijk voor jullie. Toen ik jullie daarnet zag spelen moest ik denken aan een uitspraak van Derek Bailey, die zich afvroeg waarom mensen naar platen met geïmproviseerde muziek luisterden. Wat doe je als je naar die platen luistert? Naar de muur staren?
IHF: Een heel terechte opmerking, vind ik. Een groot deel van deze muziek gaat over de interactie tussen publiek en de muzikanten.

Vrije improvisatie gaat in essentie over het nu, over het moment.
MG: In zekere zin zijn platen heel stom. Maar het is wel belangrijk voor de geschiedenis, om alles te documenteren. Ik ben een slechte diskaholics, ik hou enorm veel van wat mensen uitbrengen…op vinyl natuurlijk. Het vreemde aan het opnemen van vrije improvisatie is dat eens je het op plaat uitbrengt het een compositie wordt.

Doe je verschillende takes van een nummer als je in de studio aan het opnemen bent?
MG: Dat gebeurt. Als je een album opneemt gaat het over het moment en als je het de tweede keer niet juist krijgt kunt je het vergeten. Dan heb je een stuk dat nooit zal werken.
PNL: Dat is iets wat je gaandeweg leert. Voor het eerste album dat ik deed met Ingebrigt deden we sommige tracks take after take after take. Maar als je er enkele jaren mee bezig bent weet je vanzelf dat het na verschillende takes maar zo goed zal worden die dag. De volgende dag kan het iets totaal anders geven. Het is eigenlijk wel heel interessant om opnames te doen in de studio, om te zien op welke manier je kijk op de muziek soms kan veranderen.

Er is allicht een groot verschil tussen het live spelen op het podium met publiek en het opnemen in de studio.
IHF: Yeah, het is volledig anders omdat er geen publiek aanwezig is. Je bent alleen en je bent meer bezig met het opnameproces. Maar je probeert al je energie in de muziek te steken die je maakt.
MG: Er is altijd wel een verschil, maar met deze groep is het in de studio bijna even gek als op het podium.

Wat vind je van live opnames?
MG: Voor mij is het probleem met live opnames meestal de geluidskwaliteit. Als het een heel goeie opname is is het fantastisch, maar het is heel moeilijk om het juist te krijgen.

Je bent dus niet te vinden voor lofi?
MG: Slechte, lofi opnames zouden afbreuk doen aan onze muziek: het gaat om timbre en kleur, dus een slechte opname zou zijn doel voorbijschieten. Maar lofi gitaarmuziek is dan weer een andere zaak. De muziek zelf is al distorted dus heeft het wel zin.

Mats, je hebt zelf ook een platenlabel.
MG: Twee eigenlijk.

Crazy Wisdom?
MG: Drie! (lacht)

Welke zijn de andere?
MG: Ultra Bright Traditions en Blue Tower Records. Maar ik heb geen tijd om me er veel met bezig te houden.
PNL: Je hebt drie platenlabels en geen tijd? (lacht)
MG: Crazy Wisdom is gedaan. Universal was niet geïnteresseerd om nog meer geld te verliezen. We brachten zes platen uit.
IHF: Het eerste album was heel duur.
MG: Yeah, er was een heleboel alcohol mee gemoeid. We hebben nog twee albums klaar voor release maar me wachten op ons laatste geld dat ze ons beloofden, dus nu zijn het vooral advocaten die met elkaar aan het praten zijn.

Componeren

Enkele maanden geleden verscheen de cd Hidros 3, een compositie die geïnterpreteerd wordt door Sonic Youth en Loren Mazzacane Connors. Kun je daar iets meer over vertellen? In welke zin verschilt ‘3’ van de andere delen uit deze reeks?
MG: Het hele idee is een poging om een grote groep te laten componeren en improviseren en dit in verband te brengen met het dirigeren of de grafische score. Voor elke versie werk ik met andere mensen. Sommige delen van de score zijn grafisch, andere zijn volledig uitgeschreven, nog andere delen zijn juist heel open. De andere Hidros worden gespeeld door het New Ensemble, een groep die ik speciaal voor deze gelegenheid samenstelde. Dat ensemble bestaat vooral uit improvisatoren. Misschien dat ik voor Hidros 6 totaal andere mensen ga kiezen.

De reeks is dus nog niet beëindigd?
MG: Neen, ik heb er eigenlijk geen specifiek plan voor, het is eerder een losse benadering en zo zou ik het ook willen houden. Om mensen als Sonic Youth en Loren Connors over te laten brengen…dat vergt niet alleen veel tijd en energie, het kost ook veel omdat iedereen in een ander land woont.

Verschilt de ‘Hidros’ reeks qua benadering van andere composities die je vroeger schreef. Ik denk aan ‘Bortviska’, ‘Korpo II’…
MG: Dat is een lange discussie! Ze verschillen allemaal van elkaar. Soms heb je een specifiek idee dat je verder wil uitdiepen, dat je uitdaagt. Feit is dat ik niet iets zou schrijven voor The Thing waarvan ik weet dat het zal werken. Dat zou te gemakkelijk zijn. Het is veel interessanter iets te schrijven dat misschien zou kunnen werken, of het zo schrijven dat mensen het vrij kunnen interpreteren. De ‘Bortviska’ stukken waren in essentie solo stukken, een manier voor mij om een specifieke richting te verkennen en dat aan het papier toevertrouwen om te zien hoe dat mijn perspectief zou veranderen. Dat is iets waar ik erg in geïnteresseerd ben.

Zoek je die uitdagingen ook in je samenwerking met mensen uit theater, dans, poëzie…?
MG: Ja, en ik denk dat we alle drie dergelijke dingen hebben gedaan. Het gaat over hetzelfde: dingen zoeken die je uitdagen als muzikant. Je moet risico’s durven te nemen. Je neemt risico’s door als free jazz groep een nummer van The White Stripes te spelen. Some people think we’re completely fucking crazy! Maar dat is iets dat je moet doen, die dingen live brengen. Het is niet voldoende om het te beperken tot een repetitiekot. Dat is hetzelfde met videokunst of theater: het moet je uitdagen. Anders wordt het saai…en ik hou niet van gemakzuchtige oplossingen, die zijn helemaal niet boeiend. Er moet een zekere vorm van conflict aanwezig zijn.
PNL: Je kiest muzikanten uit om mee samen te spelen omdat ze je uitdagen, omdat jij hen ook uitdaagt zodat je uiteindelijk jezelf uitdaagt.

Politiek

De muziek die jullie spelen zou je ook kunnen zien als een politiek statement: improvisatie gaat over het uitdrukken van je eigen ideeën, het trouw blijven aan jezelf.
MG: Als je kunt zien, als je de mechanismen van improvisatie of experimentele muziek begrijpt, waarom en hoe het gemaakt wordt, maak je de link tussen filosofie, politiek, kunst…
IHF: Dat is het belangrijkste: die link zien.
MG: Ik geloof niet in het voor de hand liggende, mensen die je vertellen wat je moet denken. Ik haat het wanneer mensen me zeggen hoe ik moet denken en wat ik moet voelen.
IHF: Wanneer we live spelen hebben alle mensen verschillende ideeën over wat er gebeurd op het podium: dat is belangrijk. Het is van belang dat mensen nieuwe ideeën krijgen: ‘oh, dit is ook mogelijk’, die dingen.
MG: Alles is zo fucked up nu. Niet alleen in de States, maar ook hier in Europa. De politiek is gewoon één grote knoeiboel. Dat is één van de redenen dat we deze muziek moeten blijven maken. Dit gaat niet over geld, over carrière: het gaat om het overleven en andere mensen doen overleven. Dat is de reden waarom ik dit doe. Je maakt een heleboel offers: familie, gezondheid: het kan het maar beter waard zijn. De voldoening die je krijgt is enorm.

» Lees de recensie van Garage (The Thing)

» Lees de recensie van Hidros 3 (Mats Gustafsson / Sonic Youth with Friends)

http://www.kindamuzik.net/interview/the-thing/the-thing-deze-muziek-is-gevaarlijk/8264/
Meer The Thing op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/the-thing