• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

QNTAL: Emoties zonder kitsch

Eerder dit jaar speelde QNTAL voor het eerst op Nederlandse bodem. Destijds was de eer aan de Utrechtse Tivoli, deze keer zijn de Melkweg en de Effenaar aan de beurt. Terwijl het niet erg bijzondere voorprogramma al speelde en zangeres Syrah's stemoefeningen vol prachtige ijle klanken de catacomben vulden, sprak KindaMuzik met de beminnelijke gitarist, luitspeler en percussionist Michael Popp.

Tekst: Sven Schlijper

Beeld: Cor Jabaaij

Publicatiedatum: 05 december 2003

Gezien het feit dat QNTAL nu voor de tweede keer in een jaar in Nederland speelt, leek het me een uitgelezen gelegenheid om de groep te introduceren bij onze lezers. Eén van de eerste vragen die dan opkomen betreft onwillekeurig de bandnaam. Vanwaar het mystieke vijfletterwoord QNTAL?
"Op de eerste dag dat we als QNTAL oefenden, kwam onze zangeres Syrah ermee aan. Ik kende haar al van Estampie waar we samen in speelden, maar dacht dat ze het niet zou doen. Klassieke zangers hebben immers vaak moeite met rokerige zalen [het publiek in de Melkweg werd vriendelijk verzocht niet te roken overigens – SS] en het zingen over een PA-installatie. Maar ze zegde toe en toen ze op die dag binnenkwam, zei ze meteen; "Ik heb de naam, maar ik weet niet hoe ik hem moet uitspreken." Ze had alleen de letters gezien, in een droom. We vonden het meteen een prachtige naam, maar weten tot op de dag van vandaag niet hoe je het nu moet uitspreken."

Als eerste kende je dus Syrah, maar hoe heb je verder de band bij elkaar gekregen? Kende iedereen elkaar al van diverse projecten?
"Syrah ken ik nog van mijn tijd op het conservatorium in Salzburg. In 1985 besloten we toen om met Estampie te beginnen, waarmee we ook in Nederland één van onze eerste concerten speelden, namelijk in Amersfoort op een festival voor oude muziek. Via via ben ik toen in contact gekomen met onze vroegere keyboardspeler Ernst Horn. Al vanaf dat eerste contact hadden we het idee om elektronica te mengen met oude muziek. Maar nooit omdat we dachten dat dat een commercieel slimme zet zou zijn, want op dat moment was het ronduit absurd om te veronderstellen dat het ooit iets zou worden. Het was puur voor ons eigen plezier. Onze eerste opname is ook heel snel gemaakt, in een week tijd, maar na dat nummer hebben we niet meer aan QNTAL gewerkt tot een jaar of twee later. En hoewel we de opnamen wel lieten horen aan vrienden en bekenden, leek het nooit iets te worden; hun reacties waren dan ook niet echt overenthousiast, to-say-the-least.
Uiteindelijk besloten we om toch albums te maken en vanaf dat moment was QNTAL een succes. Toen was ook het projectmatige er wel een beetje vanaf. Waar iedereen eerst thuis werkte aan de nummers en die dan naar de oefen- of opnameruimte bracht, werd het nu echt een band. En dat gaf weer een ander probleem, omdat we ook nog allemaal onder projecten hadden, waaronder dus Estampie, maar voor mij ook Deine Lakeien bijvoorbeeld. Ernst Horn kon dat heen en weer bewegen en tijd en aandacht verdelen tussen de verschillende bezigheden niet aan; daarom heeft hij QNTAL verlaten. Nu we Fil in de band hebben als nieuwe keyboardspeler pakken we QNTAL ook echt op een bandmanier aan en schrijven we de nummers meer en meer gezamenlijk, en touren we ook regelmatig."

Wat ziet je als belangrijkste invloeden voor de muzikale keuze van QNTAL om middeleeuwse thema's te koppelen aan elektronica?
"Dead Can Dance; zonder enige twijfel. Qua atmosfeer en gevoel komt deze groep het meest in de richting. Hoewel sommigen ook wel Loreena McKennitt noemen, maar goed; in ieder geval Dead Can Dance. Nog steeds trouwens. Verder was ik met Deine Lakeien erg bezig met de wave-muziek. Daarvan zijn natuurlijk ook sporen terug te vinden in QNTAL.

Daarvóór was ik helemaal niet bezig met moderne muziek. Op de conservatoria was moderne of popmuziek een waar taboe; iets wat hoogstens meesmuilend als amusement werd afgedaan, maar niet serieus genomen werd. Uit mijn muzikale opleiding heb ik dus verder geen echte moderne invloeden overgehouden en dat is op zich ook een voordeel. Want juist omdat we zo ver afstonden van modieuze verschijnselen in de popmuziek en niet bezig waren met wat er speelde, konden wij deze stap zetten en de twee werelden samenbrengen.

Ons concept is vanaf het eerste begin geweest dat elektronische muziek en oude muziek naadloos op elkaar aansluiten. Natuurlijk kenden we groepen als Kraftwerk of de pionier Klaus Schulze en de Krautrockscene. Doordat ik deze muziek wel kende en hun gebruik van elektronica, wist ik – technisch en analytisch – dat de loops en drones die de synthesizer- en wave-muziek kenmerkten één op één overeenkwamen met de repeterende en hypnotiserende structuren van de oude muziek. Het gevoel voor tijd in een nummer, het opvullen van de beschikbare ruimte over een repetitieve basis; een drone, met daaroverheen dus improvisaties, dit idee van structuur was het uitgangspunt voor QNTAL. Op precies dezelfde manier liggen barok en jazz heel dicht tegen elkaar aan, terwijl middeleeuwse muziek en jazz weer helemaal niets met elkaar van doen hebben. Puur op muzikaal-technische gronden hebben we gekozen voor dit huwelijk van de twee stijlen. En het past toevalligerwijs ook nog heel goed qua doelgroep; zonder dat we dat ooit op het oog hadden. Maar naar nu blijkt houden mensen uit de wave- of gothic-scenes ook van middeleeuwse muziek. Zelfs ten tijde van ons eerste album had niemand dat kunnen voorspellen."

Omdat QNTAL als een van de allereersten de brug sloeg tussen de oude muziek en de hedendaagse elektronica stond de groep lange tijd vrijwel alleen. Inmiddels is er een redelijk vaste groep liefhebbers en verschijnen er zelfs navolgers in het genre. Zie je QNTAL als behorend tot een bepaalde scene?
"Wij spelen marginale muziek; we zitten letterlijk aan de rand. Maar tegelijkertijd krijgen we vooral uit de gothic-hoek geweldige respons en worden we veel door gothic-media geïnterviewd. Hoewel we onszelf en onze muziek absoluut niet als gothic zien of willen zien en ook geen commerciële knieval doen om tot een bepaalde scene te behoren, willen we aan de andere kant ook geen afstand nemen van een dergelijke scene die onze muziek waardeert. Maar als je naar me kijkt, ben ik allesbehalve een goth. Ik zie mezelf eerder als een gewone klassieke musicus, in een nieuwe uitdossing."

Luisterend naar de QNTAL-albums valt op dat de lyriek varieert van Latijn tot (oud-)Duits en dat de thematiek vaak terug te voeren valt tot beroemde mythen en volksverhalen. Wil QNTAL daarmee een zekere boodschap uitdragen?
"Niet altijd tekstueel, maar bijvoorbeeld in de nieuwe single 'Nihil' gebruiken we een mystieke tekst: 'Word als een kind, word doof, word blind; je eigen Ik moet worden Niets'. Het gaat er hierin om te laten zien dat je je ego los moet laten, je eigen Ik kunt overstijgen. En tegelijkertijd is de boodschap dat deze boodschap niet alleen kan komen uit de Indiase filosofie en dergelijke, maar ook zijn wortels heeft hier, in Europa, in onze eigen geschiedenis. Maar helaas zijn we die wortels, die geschiedenis kwijt geraakt; die hebben we vergeten. QNTALs doel is dan ook om deze wortels met moderne middelen in de hedendaagse tijd terug te brengen.
Het gaat er trouwens niet eens zo zeer om om terug te gaan naar onze roots, maar nog veel meer om het besef te kweken dat wat je denkt uit te vinden, denkt als nieuw te zien, zijn beginpunt heeft in eeuwenoude geschiedenis en cultuur. Waar popmuziek vaak meewaait met de winden van de mode en de grillen van een hype, willen wij juist de constante factor aangeven. De waarden achter QNTALs muziek liggen precies in het feit dat we willen laten zien dat ook moderne popmuziek zijn wortels kent in het verleden. Niet de Amerikaanse of Britse luchtbellen die eens in de zoveel tijd verschijnen, maar – en dat brengt me weer terug bij de wave-scene – een stroming die los van de mainstream kan bestaan en werkelijk nieuw kan zijn mét inhoud.
Onze muziek is heel erg gebaseerd op gevoelens; is erg emotionele muziek. Maar toch is het geen kitsch, geen gemaakt product. Het is écht diep en dat komt juist doordat we het halen uit die basis waar ik het net over had. Daarom ook kunnen zo veel verschillende mensen zich erin herkennen denk ik, en kunnen ze helemaal opgaan in de emoties van de muziek. Meer nog dan in de teksten, zit hem dat in de muziek zelf. En daardoor heeft QNTAL meteen iets bekends, raakt het een snaar in zoveel mensen."

En nu is QNTAL terug met een nieuwe tournee om nog meer mensen te laten genieten van deze boodschap.
"Ja, precies. We hebben eigenlijk een nieuwe start gemaakt dit jaar en pakken de dingen met QNTAL heel serieus aan. Eerder ging dat niet vanwege al onze nevenprojecten, maar nu, met de tournee, de single en DVD, gaan we er echt voor. Als alles goed gaat, volgt volgend jaar een echte Europese tournee. Want we spelen nu weliswaar weer meer, maar het is nog steeds redelijk klein. We speelden eerder in Parijs en daar waren toch ook alweer 600 man. Het is prachtig om te zien dat we met deze muziek mensen overal kunnen aanspreken. Over het algemeen waarderen ze QNTAL heel erg.
Vooral in Duitsland nemen ze ons heel serieus. En dat is wel eens een beetje jammer. Ze zien ons daar met zo'n Gründlichkeit dat ze de humor in QNTAL vergeten. Want het is niet alleen maar de Dichter und Denker, maar ook plezierig, opgetogen; alle emoties uit het spectrum passeren de revue. En dat is ook wel jammer met de gothic-scene en hun focus op de donkere kanten van QNTAL, omdat ik denk dat ze de moed zouden moeten opbrengen zichzelf open te stellen voor de lichtere kant van het bestaan. Eigenlijk is het alleen in Duitsland zo trouwens. In het buitenland is dat over het algemeen anders.
Maarja, om terug te komen op mijn verhaal over de geschiedenis en wortels waar ik het net over had: we zingen veelal in het Duits, wat toch een harde klank heeft. Het Duits heeft daarnaast de neiging staccato te klinken, bijna… ik moet nu voorzichtig zijn ... een tikkeltje een fascistoïde toon, zoals bij Rammstein. We hebben dat met QNTAL gelukkig veel minder ... het is toch veel zangeriger bij ons. Al zou het misschien wel Blut under Boden-achtig kunnen overkomen, met QNTAL gaat het echt om de ware lyriek en de inhoud… Maar het is wel grappig om te zien dat ze dat in het buitenland beter inzien dan in Duitsland zelf."

Toen was het tijd om de zaal op te zoeken waar QNTAL een klein half uurtje later begon aan hun fenomenale, maar niet langer magische set. QNTAL-concerten zijn gesloten, bijna hermetische werkstukken, maar een onbeschrijflijk gewisses Etwas ontbrak vanavond; de vonk vol magie was er nét niet. Niet zoals in Tivoli eerder dit jaar, maar misschien ligt dat ook aan de overrompelende indruk die QNTALs perfectie en pure schoonheid bij de eerste kennismaking achterlaat. Gevuld met nummers van met name het laatste album III en de favorieten van de eerdere platen, nam de groep de zaal moeiteloos voor zich in. Enige dissonanten deze avond waren dan ook het waardeloos saaie voorprogramma en de nieuwe single 'Nihil' die met een wel erg opzichtige dikke technobeat-tactiek de dansvloer lijkt te willen veroveren. Nee, dan zie ik QNTAL toch veel liever in de wat klassiekere setting zoals tijdens het prijsnummer 'Maiden in the Mor'. Maar zelfs al is de magie minder; de twinkeling die QNTAL bij je oproept, draagt je nog dagenlang voort. Het is en blijft een unieke band. Dat we daar nog maar veel van mogen horen! Dit is pas het (nieuwe) begin.

Inmiddels heeft QNTAL de single 'Nihil' uitgebracht en is er tevens een gelimiteerde live-DVD verschenen. Beide zijn zowel op concerten, als op hun website verkrijgbaar.

http://www.kindamuzik.net/interview/qntal/qntal-emoties-zonder-kitsch/4726/
Meer Qntal op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/qntal