• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Max Richter: één met de punkspirit

Eén van de pijlers van het Klarafestival van afgelopen najaar in de Brusselse AB was het Minimal – Less is More-luik. Componist Max Richter voelde er zich ongetwijfeld als een kind in een speelgoedwinkel. Wie de man toen gemist heeft, krijgt dit weekend een herkansing in Hasselt tijdens het Fat Cat festival. Mag de rode loper nu uitgerold worden?

Tekst: Dieter Craeye

Publicatiedatum: 10 februari 2006

Met de razendsnelle expansie van artiesten als Sigur Rós en múm groeide Fat Cat de afgelopen jaren zonder twijfel uit tot één van de meest toonaangevende platenlabels op deze aardbol. Voor bezieler Dave Howell meteen het signaal om het Kanaal over te steken en zowaar een heus Fat Cat festival in elkaar te boksen. Afspraak komend weekend dus in Kunstencentrum België. Trekpleisters zijn enkele leden van múm, de in ere herstelde Vashti Bunyan, het Oostenrijkse Radian en de geluidsterroristen van Vibracathedral Orchestra.

De meest onderschatte naam op de affiche is echter die van Max Richter, wiens ‘klassieke muziek voor de 21e eeuw’ door een collega ooit onomwonden als ‘geniaal’ is bestempeld. Toegegeven, de – na vijftien jaar Londen – naar Edinburgh geëmigreerde Duitser heeft de afgelopen tien jaar een visitekaartje bijeengesprokkeld, waarbij vele generatiegenoten ineenkrimpen van bewondering en ontzag. Waar broekjes van zijn leeftijd dweepten met George Best of Gerd Müller, had muziek toen reeds Richters leven ingepalmd als was het zijn dagelijks brood: “In mijn kindertijd studeerde ik piano en fluit. Gedurende mijn tienerjaren knutselde ik analoge synthesizers in elkaar. Toen ben ik naar de Edinburgh University getrokken om er Muziekgeschiedenis, Theorie, Analyse en meer te studeren, alvorens me verder te bekwamen in The Royal Academy of Music in Londen.”

Een ontmoeting die Max Richter echter niet snel zal vergeten is die met de legendarische – in 1993 overleden – Luciano Berio, die de piepjonge componist in Firenze onder de vleugels nam en hem privé-lessen verschafte. “Berio geldt voor mij als één van de vijf belangrijkste componisten van de twintigste eeuw. A True Genius, and a mind reader. Hij heeft mijn werk op alle mogelijke manieren beïnvloed. Fascinerend om te zien hoe hij vrijwel meteen, na kortstondig mijn werk onder de loep te hebben genomen, wist waar ik muzikaal naartoe wil.”

Post-klassiek
Toch heeft Richter op zijn veertigste pas twee soloalbums op zijn actief: het vier jaar oude Memoryhouse en vooral het wereldwijd met lof overladen The Blue Notebooks uit 2004. Recensenten met een puriteins stel oren wrongen zich in allerlei bochten om het meesterwerk te pigeonholen. De artiest zelf houdt het liever op post-klassiek: “Mijn muzikale cultuur is er één van het hybride soort. Ik zal echter nooit mijn klassieke roots verloochenen. De muziek an sich primeert, alle andere elementen worden later aan de puzzel toegevoegd”, aldus Richter.

The Blue Notebooks dus. Denk aan de desolate repetitieve structuren van minimalisten Philip Glass en Steve Reich, geruggensteund door Michael Nyman die op zijn beurt het introverte van Henryk Górecki inkadert. Strikt tonale melodieën die gelardeerd worden als een primitief haardvuur knisperende elektronica en gesproken woord samples van Czeslaw Milosz en Franz Kafka, wiens Blue Octavo Notenooks sowieso als contemplatief leitmotiv voor deze plaat diende. “De tekstfragmenten van Kafka en Milosz waren essentieel voor de opbouw van de plaat. Er mag dan wel heel goed nagedacht zijn over de muziek en het minimalistische aspect ervan, toch zocht ik naar een uitweg waarmee ik een bepaalde sfeer kon neerzetten. Een emotioneel verhaal dat voortvloeit uit het diepere, het intuïtieve.”

Reich’s Six Pianos
De artistieke carrière van Max Richter heeft natuurlijk al een voorhistorie en niet de minste. Zo engageerde hij zich als medestichter van het amper te overschatten hedendaags klassieke gezelschap Piano Circus. In geen tijd vergaarden de zes pianisten succes, respect en aanzien. Gedurende tien jaar maakten ze furore met werken van Arvo Pärt, Brian Eno (volgens Richter een “meester die als geen ander toevalligheden kan transformeren tot een creatief orgelpunt”), Julia Wolfe, Philip Glass, Terry Riley en uiteraard Steve Reich.
Het was vooral de invloed van de laatste die de bal aan het rollen bracht. “Ik was verzot op Steve Reich’s meesterwerk Six Pianos, dus verzamelde ik zes bevriende muzikanten rond me en trokken we – puur voor het plezier – van leer. Dit was zo’n onverwachte voltreffer dat we ermee zijn doorgegaan en uiteindelijk een honderdtal werken naar onze hand hebben gezet. Reich zelf heb ik een paar jaar later ontmoet en die was zeer opgetogen over onze vertolking. Hij noemde het zijn favoriete versie.”

Het was Piano Circus dat Richter geleidelijk aan in de richting van de elektronica en live-sampling stuurde en het sluimerende verlangen om solo te beginnen deed losbarsten. De gevolgen zijn bekend. Met zijn oude kompanen heeft hij geen contact meer. Het lijkt evenmin zijn favoriete gespreksonderwerp: “Ik weet niet of ze nog actief zijn. De laatste samenwerking dateert van zeven jaar geleden.”

Chaos
Aan geïnteresseerden geen gebrek, want inmiddels was Future Sound of London op de proppen gekomen. Zo is Richter te horen op hun Dead Cities (1996). Dat zijn rol zich niet beperkt tot die van pianist spreekt boekdelen en zegt alles over het talent en het vertrouwen dat Future Sound of London in Richter erkende en ontketende. Zijn bijdrage aan de ontwikkeling van Future Sound of London is zonder verpinken indrukwekkend te noemen: co-auteur, co-producer, programmeur én arrangeur. Deze geschiedenis herhaalt zich in 2002 op The Isness. Llater dat jaar zou Max Richter zijn orkestraties ook nog ten dienste stellen van Roni Size’s In The Mode.

“Werken met Future Sound of London was in vele opzichten een verrijking. Dead Cities kwam in een tijdperk waarin de meer academische elektronica zich verzoende met de iets experimentelere variant en zelfs popmuziek. Die overlapping is heel naturel. The Isness is pure chaos van begin tot einde, Gary (Cobain, DC) die maanden aan een stuk weg was naar India, maar mondde alsnog uit in iets goeds. Het interessante aan samenwerken met Future Sound of London is dat zij bepaalde zaken in een ander perspectief plaatsten. Zo heb ik door hun toedoen geluiden en klanken leren absorberen, terwijl ik me daarvoor veeleer blindstaarde op louter noten.”

Hoewel zijn rijkgevulde cv anders doet vermoeden, dweept Max Richter met pop- en rockiconen als The Beatles, Pink Floyd en The Clash. Het typeert de brede universele kijk van de muzikale kameleon. Maar punk, nee daar hadden we hem niet meteen mee geassocieerd. “Dat heeft niet zozeer met het geluid te maken; wie punk zegt, zegt gitaren en die bespeel ik niet. Ik kan me echter wel vinden in hun spirit en de idealen die zij erop nahouden. I love the ethic!.”

Vashti Bunyan
Iedereen mag rond deze tijd dan wel de mond vol hebben over Isobel Campbell en Mark Lanegan, de samenwerking tussen Max Richter en folklegende Vashti Bunyan is minstens even opmerkelijk. Vijfendertig jaar na Just Another Diamond Day ligt van Bunyan immers Lookaftering in de winkelrekken: een album dat elke luisteraar met een hart vol gevoel helemaal inpakt.

Richter was voor Bunyan de juiste man op de juiste plaats, maar ook hij is vol lof over haar: “Vashti moet één van de leukste mensen zijn die je kan ontmoeten in een mensenleven, heel genereus en bedachtzaam – ook op artistiek vlak. Hiermee vertel ik niks nieuws, want wie aandachtig naar haar platen luistert, komt tot éénzelfde conclusie.”
Hoe de twee met elkaar in contact zijn gekomen? “Door Fat Cat”, antwoordt Richter. “Aanvankelijk had Vashti enkele onafgewerkte demo’s bij elkaar. Dus had ze een producer nodig om haar nummers in te kleden op die manier die zij wil. Vervolgens ben ik arrangementen gaan componeren die een zo breed mogelijk kleurenpalet bestreken. Toen dat stadium achter de rug was, is het allemaal snel gegaan. Opnemen, mixen en dat was het. De plaat is grotendeels opgenomen op zestien sporen, which I think really suits it. Ik heb de analoge werkwijze ten volle uitgebuit om me daarna volledig uit te leven tijdens het mixproces.”

In Hasselt zal Richter Vashti Bunyan ook live begeleiden. Of hij er ook bij zal zijn tijdens haar Domino-concert in april in Brussel (AB) is nog niet bekend.

Max Richter is 11 februari te zien op het FatCat Festival in KC België te Hasselt. Meer info en het volledige programma van het Fat Cat festival vindt u hier

http://www.kindamuzik.net/interview/max-richter/max-richter-n-met-de-punkspirit/11902/
Meer Max Richter op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/max-richter