• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Julie Mittens strekt zich uit naar het onbekende

Het is de juiste groep op het juiste moment. De Nederlandse jazz- en improvisatiewereld krijgt een opdonder met snijdende gitaarmuren en een ritmesectie die zich specialiseert in geluidserupties. Het Leidse powertrio Julie Mittens is er klaar voor. “Een weekje vrij nemen van je werk en dan door Duitsland gaan touren kan iedereen wel. Dat is geen echte keuze.”

Tekst: Remco Takken

Beeld: Marcel van Schooten

Publicatiedatum: 29 januari 2006

Waar de naam voor staat, wil de groep niet kwijt. Gitarist Aart-Jan Schakenbos: “Met een beetje creatief googlen kom je er wel achter. Op onze eerste cd stond overigens nog ‘The’ Julie Mittens.” Bassist Michel van Dam vult hem aan: “Wie weet wat er op onze volgende cd komt te staan. Alleen Julie, of Mittens, misschien helemaal niets?”

Zoektocht
Spannend is het al meteen als de eerste zwaar vervormde klanken van Julie Mittens uit de versterkers komen in het Rotterdamse Worm. Achter de drums zit een tengere gestalte die oogcontact lijkt te zoeken met alles behalve zijn bandleden. Hoewel deze groep al na een handvol optredens de reputatie heeft erg luid te spelen, blijkt slagwerker Leo Fabriek de brushes te hanteren, vederlichte kwastjes voor de traditionele jazzdrummer. Fabriek: “Voordat ik twee jaar geleden bij Julie Mittens kwam, had ik nooit gedrumd. De groei die ik doormaak is te volgen in de ontwikkeling van de groep. Ik word ritmisch steeds vrijer.”

Aan de basgitaar een slungelige figuur die continu zijn hoogstpersoonlijke levenssfeer lijkt af te bakenen met een aantal licht wankelende beenbewegingen. Binnen die hypnotiserende dans trapt hij af en toe op het enige gitaarpedaal dat is te bekennen in de linkerhoek van het podium. Verder is alleen zijn zwarte haardos zichtbaar. Geen oogcontact. Michel van Dam is zijn naam. “In de begintijd van de groep was ik vooral bezig met allerlei rare geluiden. Ik ben steeds ‘gewoner’ gaan spelen en nu concentreer ik me meer en meer op de functie van mijn instrument: de echt lage tonen en het vormen van een fundament voor het geheel.”

Gitarist Aart-Jan Schakenbos zet tergend langzaam aanzwellende krijstonen aan die eerst voller worden, dan scherper en zich vervolgens nestelen tussen de zwaar vervormde bas en de inmiddels met houten drumsticks gespeelde drumriffs. Schakenbos bouwt voor iedereen zichtbaar spanning op vanuit zijn nek. Eerst komen er een paar rode vlekken, die net zo lang blijven staan als de ingezette psycho-surf toon uit zijn stokoude Danelectro-gitaar. Ook een nieuwe fase van muzikale intensiteit is te zien in het langzaam rood wordende hoofd van de gitarist. Te oordelen aan de hand van de twee in eigen beheer verschenen cd’s en een zinderend concert in Rotterdam, is hij de geestelijk leider van Julie Mittens: “Onze muziek is in feite één grote zoektocht. We zijn op zoek naar de juiste energie en nieuwe geluiden.”

Levenshouding
Volgens de eerste persberichten is het drietal bijeengekomen om hun gedeelde enthousiasme voor de John Coltrane cd Olatunji om te zetten in eigen muziek. Schakenbos legt uit: “Coltrane laat zien dat er altijd een alternatief is. In alles. Het is een uitgestrekte hand naar het onbekende in plaats van een zoektocht naar een einddoel. Wij strekken ons ook zo ver mogelijk uit naar het onbekende met het idee dat er altijd meer te vinden is... We willen absoluut niet laten zien hoe ver je kunt gaan in iets. Het is geen stoerdoenerij, eerder een manier van leven waardoor het mogelijk is om je van alle kaders, structuren en bijbehorende manier van denken te ontdoen.”

Rond de twee cd’s, eenvoudige momentopnames onder de titels Recorded Live March 5 2003en Recorded June 20 2005 is een bescheiden hype ontstaan. Een positieve recensie in The Wire van afgelopen oktober heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen. Van Dam: “In de twee jaar dat we bestaan hebben we zes optredens gedaan, de meeste zijn recent. Nu ineens gebeurt er iets en dat begrijpen we niet. Begrijp ons goed, we hebben het niet over enorme verkoopcijfers, onze cd’s zijn gemaakt in een oplage van honderd. We zijn gewoon stomverbaasd als er weer een pakketje van vijftien tot twintig cd’s de deur uit gaat naar het één of andere webwinkeltje in Hongkong of Glasgow. Nog gekker is dat via die buitenlandse aandacht Nederlandse programmeurs ons opbellen. Binnenkort spelen we op het SJU Jazzpodium in Utrecht. Grof geschetst kon je tot voor kort stellen dat alleen onze vrienden onze cd’s hebben, nu zijn er wereldwijd ook volstrekt vreemden die ineens die internetbestellingen doen. Die lui hebben ons nog nooit live gezien. Ja, een ultrakort filmpje op internet. Het is een absurde situatie, we zijn er nog steeds niet aan gewend.”

Thomas Ankersmit
Op de vraag of Julie Mittens de ambitie heeft op korte termijn achter hun internationaal verkochte cd’s aan te reizen voor een ongetwijfeld slecht betalende eerste tournee wordt enthousiast gereageerd. Fabriek: “Natuurlijk doen we dat, we gaan er volledig voor. En dan doen we het ook echt. Een weekje vrij nemen van je werk en dan door Duitsland gaan touren, dat kan iedereen wel. Dat is geen echte keuze.”
Voor een groep die improvisatie zo hoog in het vaandel heeft staan, lijkt het voor de hand te liggen dat er tijdens concerten ook gastmusici het podium kunnen bespringen. De lichaamstaal van Fabriek verraadt onzekerheid, en hij zegt dan ook: “Dat zou op zich kunnen, maar ik vind het eng. Nee, niet eng, spannend. Spannend vind ik het. We zijn net zelf een beetje op elkaar ingespeeld, en dat is misschien wel het beste. Kijk, het is niet zo dat we zomaar wat doen, ik wil niet een beetje oeverloos improviseren met de één of andere zogenaamde gastsolist.”
Schakenbos: “Als we iemand goed genoeg vinden om mee te doen, dan zou het natuurlijk te gek zijn. Stel je voor: saxofonist Mats Gustafsson springt bij ons het podium op.”

De muzikale invloeden van Julie Mittens zijn breed. Natuurlijk is er de free jazz van Coltrane, maar minstens zo belangrijk is een concert in Paradiso van Sonic Youth. Schakenbos: “Ik was jaren terug in een assertieve bui bij Sonic Youth in het voorprogramma beland met een vriend van mij die ooit in New York hun stomdronken gitarist Thurston Moore de trap op had geholpen. In het publiek zat Michel, die later aan mij vroeg: ben jij niet die gast uit het voorprogramma van Sonic Youth? Zo hebben we elkaar ontmoet.”

Na wat heen en weer gepraat over de opvallend consequente doorvoering van Julie Mittens’ lange, tot op het bot gefilterde en uitgewrongen gitaarnoten valt de vergelijking met de in Berlijn wonende saxofonist Thomas Ankersmit. Ook hij haalt het uiterste uit één enkele noot, en ook hij is een musicus die de jazz voorbij is en niet echt aansluiting zoekt bij de rockmuziek. Schakenbos veert op: “Door Thomas is het eigenlijk allemaal begonnen. Hij is degene die het voorprogramma van Sonic Youth geregeld heeft. Thomas is een ontzettend intelligente jongen, die de zaken heel snel doorheeft en al zijn hele leven bezig is met zijn visie. Hij is heel ver, al is hij pas zesentwintig. Door hem ben ik me gaan concentreren op geluiden. Ik speelde vroeger zoveel overbodigs. Ik speelde snel en veel, misschien omdat ik me op dat moment verveelde, of vanuit mijn achtergrond als klassiek gitarist. Ik heb ontzettend veel overboord gezet om te komen waar ik nu ben.”

Creativiteit
Een vrij improviserend powertrio, dat hadden we in Nederland nog niet. Liefhebbers van dit soort muziek denken wellicht eerder aan groepen uit tegendraadse stromingen uit Chicago, Berlijn of Trondheim dan aan Leiden. Ook Japanners zijn gekende producenten van noise-achtige uitingen. Julie Mittens heeft echter niet het gevoel dat zij eenlingen zijn in ons land. Van Dam: “We zitten wel degelijk in een scene, we opereren vanuit Leiden, waar we ook met andere mensen spelen. Dat is inderdaad meestal heel andere muziek dan wat we in Julie Mittens doen. Muzikaal is het gewoon heel breed. Het kan gaan om een punkgroep of een singer-songwriter, waar het om gaat is dat er veel gebeurt.” Schakenbos: “Het gaat erom creativiteit los te maken... en het lukt! Of er nu publiek is of niet, we doen precies wat we willen en dat is waar het om gaat.”

» Beluister het optreden van Julie Mittens in Worm @ Worm Station

Julie Mittens speelt op 23 februari in SJU, Utrecht (NL)

http://www.kindamuzik.net/interview/julie-mittens/julie-mittens-strekt-zich-uit-naar-het-onbekende/11786/
Meer Julie Mittens op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/julie-mittens