• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Joanna Newsom: Duizend raadsels verscholen achter tientallen harpsnaren

Joanna Newsom; wie haar nu nog niet kent moet zich diep schamen. De jonge Californische maakte vorig jaar grote indruk met haar debuut, The Milk-Eyed Mender. Een speelse folkplaat die samen met het tweeluik van Devandra Banhart voor een lichte sensatie zorgde in het tot dan nogal stoffige folk-universum. Binnenkort treedt ze aan op het Rotterdamse Motel Mozaïque festival en in het Amsterdamse Paradiso.

Tekst: Joris Heemskerk

Publicatiedatum: 08 april 2005

Raar!
“Toen ik begon met zingen wist ik wel dat mijn stem anders klonk maar ik had nooit verwacht dat mensen er zo sterk op zouden reageren.” Joanna Newsom is eenentwintig en maakt surreële folkmuziek met een stem die het midden houdt tussen die van Björk en Joni Mitchell, of een kruising van Macy Gray’s stem met die van wijlen Kevin Coyne. Newsoms stem leidt tot tegengestelde reacties. Is er een middenweg tussen houden van en haten? Tussen genieten en walgen?

Pestende koorknaapjes
De stem van Joanna Newsom is een vreemde gewaarwording als je haar voor het eerst hoort. Voor wie wil weten hoe ze ongeveer klinkt: doe eens met dichtgeknepen neus een kind na dat reeds getekend is door het leven. Moeilijker dan je zou denken inderdaad. Joanna kan niet anders. Het klinkt ontzettend lief maar ook gelijk een tikje luguber en beangstigend. Joanna: “Als we met het koor oefenden werd ik er vaak mee gepest; ze zeiden ze dat ik als een oude heks klonk. Ik ben er mee opgegroeid, nu luister ik ernaar als naar ieder ander instrument. Je hebt instrumenten als de fluit. Die glijdt gladjes over pieken en door dalen. Dan heb je de viool met stekelige en ruwe eigenschappen. Ik zou zeggen dat mijn stem daar het meest op lijkt. Ik hou er niet van als mensen mijn vocalen typeren als kinds of andere niet-muzikale metaforen. Meningen moeten uit de teksten gedistilleerd worden en niet worden gebaseerd op de stembanden waar iemand mee geboren is.”

Geen beweging in te krijgen
Het vorig jaar uitgebrachte debuut, The Milk-Eyed Mender, bewijst dat ze een hoop in haar mars heeft. Samen met goede vriend Devendra Banhart zorgde ze, voor de voortvarende koers van de zogenaamde freakfolk-beweging. Joanna: “Ik ben me ervan bewust dat het makkelijk is om een stel vrienden die muziek maken als een beweging te typeren maar het is te makkelijk. Ik hoop dat mensen mijn muziek zien als iets unieks, iets dat buiten elke scene staat. Het is in elke artiest zijn nadeel om door de pers in een hokje gestopt te worden. Het kan ervoor zorgen dat mensen nogal verward naar de liedjes luisteren. Als je generaliseert dan herken je kleine verschillen en eigenaardigheden niet meer. En dat zijn juist de dingen die naar muziek luisteren zo leuk maken.”

Zesenveertig snaren
Naast haar stembanden gebruikt Joanna nog een ander opvallend instrument: een harp. Op het podium is dat een fascinerend gezicht; dat kleine meisje met die blonde pony met die enorme harp met zesenveertig snaren. Het instrument is een genot om naar te luisteren. Subtiel bespeeld, energiek maar gevoelig. Slechts op een aantal nummers komen andere instrumenten tevoorschijn. Een akoestische gitaar op The Book of Right On, de speels springende piano die Inflammatory Writ begeleidt, een meeslepende slidegitaar op This Side of the Blue, een Würlitzer piano en een klavecimbel. Joanna: “Ik ben op dit moment wat aan het experimenteren met andere instrumenten voor het volgende album. Het kan zijn dat ik uiteindelijk niets gebruik en me toch weer alleen op de harp concentreer. Desnoods vraag ik een vriend om voor mij even een gitaar op te pakken!”

It’s a family affair
Newsoms ontdekkingstocht door platenland is vrij voorspoedig verlopen. The Milk-Eyed Mender is haar derde album maar haar eerste dat op een label is uitgebracht. Het was Will Oldham die een cd van Newsom bij Drag City achterliet en de kleine Californische mee op tournee nam. Daarna werd ze door Drag City uitgenodigd om een album op te nemen.

Inmiddels heeft ze er al opzienbarende tournees met haar grote held Neil Young, The Incredible String Band en Devendra Banhart op zitten. Er gaan geruchten dat Joanna met haar muzikale familie een album op wil nemen. Die geruchten ontzenuwt ze echter haastig. “Er zijn geen concrete plannen om mijn familie te laten deelnemen aan mijn albums. Ik heb er wel eens over gegrapt omdat het zo voor de hand ligt, iedereen bespeelt immers wel een instrument. Ik zeg niet dat het nooit zal gebeuren maar ik heb veel ideeën van mezelf en die genieten op dit moment mijn voorkeur.”
Newsoms jeugd is gekleurd door progressieve muziek. Ze woonde in dezelfde straat als Terry Riley en is opgevoed tegen een kleurrijke achtergrond van vooruitstrevende en avantgardistische muziek. “Terry Riley is geweldig. Ik hou ontzettend veel van zijn pianowerken. Mijn ouders hadden een zeer uitgebreide platencollectie en mijn oudere broer kwam ook vaak thuis met van die mysterieuze, experimentele platen. Maar popmuziek was er ook wel. In de brugklas was ik helemaal gek van Fleetwood Mac!”

Hippe plattelandsmeid
Haar surreële teksten zitten vol eigenaardigheden, binnenpretjes en verhaaltjes over pruimen, peren en andersoortige, vooral aardse, zaken. The Milk-Eyed Mender is geen grotestadsplaat maar een frisse weilandwind die je langzaam inpakt. Joanne:“Ik denk ook dat het een vrij landelijke plaat geworden is. Maar dat antwoord roept tegenstrijdige gevoelens bij me op. Ik wil eigenlijk dat het album gewoon in een moderne context geplaatst wordt. Het is wel zo dat mijn idee van moderniteit mede gevormd is door de landelijkheid van de plek waar ik ben opgegroeid. Het tempo is er lager en de mensen hebben een andere manier van leven. Maar ik rijd ook in een auto, ga naar de film en heb een computer. Het klopt niet helemaal als ik probeer over te komen als iemand die in een hele andere wereld leeft.”

Steden van zilverstof
En toch zijn haar teksten rijkelijk gevuld met zinspelingen naar een plattelandsverleden. “There was a knight / and a lady bright / and three little babes had she / she sent them away to learn their grammary” bijvoorbeeld in ‘Three Little Babes’. Of “We sailed away on a winter’s day / with fate as mallable as clay / but ships are fallible, I say / and the nautical, like all things, fades” in ‘Bridges and Balloons’. “Die dingen zijn allemaal terug te herleiden tot dingen die ik meemaak,” legt Joanna uit, “soms zijn het directe zinspelingen op situaties waarin ik verzeild ben geraakt en soms zijn ze puur symbolisch. Ik heb het niet zo op het uitleggen van mijn teksten. Er is een reden voor dat die gedachten in een liedjesvorm zijn gegoten. Het zijn ideeën die ik niet anders kan verwoorden dan in een liedje. Maar voor Bridges and Balloons bijvoorbeeld ben ik geïnspireerd door de stofstralen die ’s nachts door mijn kamer dwarrelen. In het licht van de maan die door mijn gordijnen een weg naar binnen vindt en zo de stof zichtbaar maakt die wordt veroorzaakt door het heen en weer fladderen van mijn kleine vogeltjes (“The sight of bridges and balloons / makes calm canaries irritable”). Die stofstralen lijken dan net op een zilveren miniatuurstad. Zilveren bruggetjes die een stuk lucht overbruggen en zilveren heteluchtballonnetjes die tegen het plafond kapot springen. Bijna al mijn teksten zijn autobiografisch maar niet altijd letterlijk. Dus iets dat klinkt als een fantasie kan een woordspeling zijn op iets dat ik echt heb meegemaakt.” Het tekent haar levendige fantasie en het album staat helemaal vol met dergelijke, onschuldige en minder onschuldige (“I killed my dinner with karate / kick ‘em in the face, taste the body / shallow work is the work that I do” – ‘The Book of Right On’) woordspelingen.

Veelvraatje
Joanna Newsom schept een wereld waarin je urenlang kunt ronddolen zonder ook maar één seconde verveeld te raken. Ze is een raspaardje, een natuurtalent. Je zou zweren dat ze al dertig jaar meedraait in het folkwereldje. Maar net als zovelen van ons is ze een muzikale veelvraat en dat wil ze laten weten ook. “Het nieuwe album van Neil Hagerty (ex Royal Trux – JH) All Night Fox is geweldig! Daar luister ik non-stop naar de laatste tijd. Ik hou ook wel van hiphop, en electronica. De Silver Apples vind ik helemaal te gek.” En als we dan toch bezig zijn vraag ik haar naar haar vijf meest geliefde platen, de albums die de meeste invloed op haar hebben gehad. “Zo moeilijk altijd om zo’n vraag te beantwoorden! Maar goed, ik zal het proberen. Niet op volgorde hoor! Neil Youngs After the Goldrush, Fleetwood Macs Rumours, Karen Daltons It’s So Hard to Tell Who’s Going to Love You the Best, Roy Harpers Stormcock en Fred Neils Fred Neil. Zo, tevreden?!” Ja hoor juffrouw Newsom, meer dan tevreden. En die nieuwe plaat, hoe gaat die klinken? “Daar zeg ik verder niks over. Ik hoop dat jullie gewoon luisteren als het zover is!”

http://www.kindamuzik.net/interview/joanna-newsom/joanna-newsom-duizend-raadsels-verscholen-achter-tientallen-harpsnaren/9061/
Meer Joanna Newsom op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/joanna-newsom