• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

ernaast

Broeder Dieleman: op zoek naar traditie

Stel Tonnie Dieleman een vraag en de kans is groot dat je er eentje terugkrijgt. Omdat duiding van de liedjes op zijn plaat nou eenmaal een strikt persoonlijke aangelegenheid is. Wat je er in hoort, dat komt voort uit jouw opvoeding en jouw plek in de samenleving. KindaMuzik spreekt met de Zeeuw over zijn nieuwe plaat Gloria, zijn taal en zoektocht naar traditie.

Tekst: Niels Steeghs

Publicatiedatum: 26 oktober 2014

We bellen Dieleman op zijn werkplek in het Middelburgse podium De Spot. Vriendelijk en met zijn mooie Zeeuwse tongval beantwoordt hij geduldig de vragen. Gloria ontstond bij Dieleman thuis. Hulp kreeg hij daarbij onder meer van Australiër Adam Casey (The Boy Who Spoke Clouds), die op alle nummers meespeelt, en creatief multitalent/producer Pim van de Werken. "De insteek was om het thuis te doen, om het dagelijks leven onderdeel van de plaat te laten zijn."

Muziekbeleving
Gevraagd naar het verschil tussen Gloria en voorganger Alles Is IJdelheid komt die eerste wedervraag al van de geestelijk vader van Broeder Dieleman. "Wat vind jij het verschil?" Vooral de rijkere instrumentatie, en met name dan de klanken van de piano, valt op, evenals de improvisatie. Gebleven zijn de Zeeuws-Vlaamse taal, de puurheid, de ruimte en de authenticiteit. Wanneer het religieuze aspect ter sprake komt, vervolgt Dieleman: "Het is volledig niet dogmatisch. Ik merk dat mensen dat wel vaak van mij willen, maar ik kan ze dat niet geven. Ik wil niemand ook maar iets opleggen. Dat ligt heel erg aan degene die het beluistert. Als jij naar die muziek luistert en die zegt tegen jou dat je niet hoeft te twijfelen dan komt dat bij jou vandaan. Dan zal het voor jou misschien helemaal geen boodschap zijn, maar die is wel van jou afkomstig. Snap je? Dat is wat jij er in zoekt."

"Ik spreek ook mensen die het volledig religieus opvatten en het prachtig vinden. Dat zegt iets over die mensen. De beleving is afhankelijk van de toehoorder. Ik heb daar van tevoren niet over nagedacht. Muziekbeleving is nooit objectief. Ook niet bij een recensent of journalist. Het is iets dat van binnen bij jou gebeurt. Daar heb ik geen vat op."

De kerk heeft in Dielemans opvoeding een hele grote rol gespeeld. Nadat hij eruit is gestapt komt hij er enkel nog om liedjes te spelen. Zoals toen hij onlangs langs uitverkochte kerkjes toerde met Bonnie 'Prince' Billy. "Kerken zijn gebouwd om in te zingen, dus dat is heel tof qua klank en dynamiek. Dat is een mooi iets." De klank van de kerk heeft nog altijd een bepalende rol in zijn muziek. Evenals de kerkelijke teksten. Die hoort hij bijvoorbeeld ook nog terug in de liedjes van Wovenhand: "Hij is echt heel gelovig. De heftigheid van de religie die hij opzoekt vind ik fascinerend, maar ik zou dat niet op die manier kunnen. Toen ik die muziek voor het eerst hoorde had ik het gevoel dat ik dat helemaal snapte. Ik hoorde daar de kerk in Axel weer in. In de taal, in de klanken. Ik houd nog steeds heel erg van drones, eentonige muziek. Net als van psalmen en orgels in een kerkgebouw. Dat is een heel bepalend geluid geweest in mijn jeugd. Wat je in je jeugd hoort is toch bepalend voor de rest van je leven. Ik spreek nog wel mensen uit de kerk. Mijn zussen gaan er nog naartoe, een aantal vrienden gaat er nog naartoe en ik spreek af en toe wat dominees. Ik krijg ook goede recensies in het Nederlands Dagblad, van oudsher de vrijgemaakte krant. En ik heb ook nog steeds wel warme gevoelens bij die kerk."

Mythisch Zeeland
Onder zijn pseudoniem voert Broeder Dieleman dialogen. Direct en indirect. Die helpen hem bij zijn zoektocht naar authenticiteit en houvast. Dat de Broeder - een afgeleide van de Mannenbroeders - en Tonnie niet één en dezelfde persoon zijn, blijkt echter niet altijd iedereen in de gaten te hebben. Zo wordt Dieleman nog wel eens aangesproken met zijn artiestennaam. Lachend vertelt hij: "Ik vind het wel interessant, want ik word vanuit die liedjes wel vaak aangesproken in een situatie waarin ik diegene niet ben. Ik ben gewoon Tonnie. Het is ook wel leuk, ik heb er goede reacties op gevonden. Als iemand me benadert van 'Hé, Broeder Dieleman' dan reageer ik terug met broeder of zuster die-en-die, als ik de achternaam weet."

Op Alles Is IJdelheid was het Zeeuwse land nadrukkelijk het decor van de liedjes. Dat is nu minder het geval, aldus Dieleman. "Het enige dat het echt specifiek Zeeuws maakt is dat dialect. Wat volgens sommigen al niet echt helemaal Zeeuws is. Het is meer een soort mythisch Zeeland. Wat is jouw ervaring met Zeeland?" Als vervolgens onder meer de Westerschelde, de kust, de polders en het uitgestrekte platteland ter sprake komen, reageert Dieleman: "Jouw beeld is ook al geromantiseerd. Wat wij vooral veel hebben is industrie. We hebben de DOW (chemiereus vlakbij Terneuzen, NS), we hebben de kerncentrale, de haven van Vlissingen. Dat is zo romantisch niet. Mijn beeld van Zeeland is weer heel anders. Ik kom uit een bepaald deel en maak er weer iets van dat eigenlijk volledig fictief is. Ik gebruik de taal. Ik weet niet of mensen er heel veel uit moeten halen wat Zeeland is. Er wordt heel wat geroepen over Zeeland, ook in Zeeland zelf. Ze zijn er heel erg mee bezig wat nu het Zeeuwse DNA is. De grond en de taal, dat zijn eigenlijk de enige dingen die je als echt Zeeuws zou kunnen betitelen."

Cultureel erfgoed
Zingen in het Zeeuws is voor Dieleman niet meer dan logisch, gezien zijn opvoeding in Zeeuws-Vlaanderen. "Die taal ligt veel dichterbij. Als ik kwaad word, dan doe ik dat in het Zeeuws-Vlaams. Ik spreek ook geen dialectloos Nederlands. Je blijft mijn afkomst horen. Dus waarom zou ik dan niet gewoon in het Zeeuws zingen? Ik snap ook niet altijd even goed waarom zoveel Nederlandse bands in het Engels zingen. Ik vind het wel een mooie ontwikkeling dat steeds meer Nederlandse artiesten gebruikmaken van de eigen taal."

"Je ziet het nu ook met die hele zwartepietendiscussie. We hebben al vrij weinig eigen cultuur in Nederland. Daar is jarenlang niet zo goed mee omgesprongen. En als je dan kijkt hoe spastisch mensen doen over zwarte piet. Als dát onze culturele identiteit moet definiëren dan is er toch nog wel heel wat mooiers te vinden in Nederland. Maar we zijn er nooit zo trots op, wij kijken altijd veel meer naar het buitenland. Muzikaal is dat ook zo. Je hoort niemand over de dialecten die aan het uitsterven zijn. Als al die mensen die zich nu druk maken over zwarte piet zich eens druk zouden maken over het behoud van dialect, dan zouden we misschien een hele levendige dialectscene krijgen in Nederland. Dan zouden we dát als cultureel erfgoed kunnen bewaren, in plaats van de kleur van een fictieve figuur. Nederlanders zorgen slecht voor hun cultureel erfgoed. Ze maken zich druk om heel kleinzielige onderdeeltjes ervan."

Dat brengt het gesprek uiteindelijk toch weer op het geloof en de invloed daarvan op Dielemans muziek. "Ook die religie is gewoon onderdeel van het Nederlands erfgoed. De Bijbel heeft een enorme invloed gehad. Het mooie wil ik daaruit halen. Wat ik probeer is er een soort traditie bij te verzinnen. Dat doe ik op zo'n manier dat ik elementen uit de tradities waar ik in sta probeer naar buiten te brengen en te bundelen. Zeeuws zijn is daar een onderdeel van, net zoals religieus zijn, calvinisme en het landschap waarin ik opgegroeid ben. Alles waar ik vandaan kom. Ook het leven dat ik nu leid is daar een onderdeel van. Net als de indielofi uit de jaren negentig waar ik naar luisterde, ook die hoort daarbij. En ja, muziek is natuurlijk een beproefd recept; als er religieuze gevoelens zijn dan komen die bij muziek meestal weer naar boven."

Beeld door Mechteld Jansen

http://www.kindamuzik.net/interview/broeder-dieleman/broeder-dieleman-op-zoek-naar-traditie/25406/
Meer Broeder Dieleman op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/broeder-dieleman