• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Naakt in de namiddag: Jandek

Kent u het hoofdstuk ‘The Piper at the Gates of Dawn’ uit The Wind in the Willows? Rat en Mol varen in een roeibootje de rivier af. Op zoek naar kleine Otter. Opeens raakt Rat langzaam in trance, hij hoort de meest bijzondere en vreemde muziek. Dan zien ze kleine Otter rustig slapen aan de hoeven van Hem. Terwijl ze richting huis varen vangt Rat nog enkele tekstflarden op, die hij zachtjes zingt tot hij in een gelukzalige slaap valt.

Tekst: Ludo Maas

Publicatiedatum: 03 januari 2005

When we go
I’m falling down to the river
I’m gonna climb another mountain
I’m going down to the mountain
I’m coming up from below
I’m gonna climb as high as I can
I ain’t got no other place to go
Down to the river

(‘CF’, Blue Corpse)

Op een dag las ik een van die Amerikaanse concurrenten van Kindamuzik en kwam ik een recensie tegen over de Texaan Jandek. De inhoud van de recensie herinner ik me niet, maar niettemin werd mijn interesse gewekt. Een man die al tientallen jaren min of meer identieke albums vol atonale folk uitbrengt. Dat wekte mijn nieuwsgierigheid! De eerste hit op Google is meestal raak, zo ook nu. A Guide to Jandek, een site van Seth Tisue. Langzaam word je op de site het verhaal Jandek ingezogen. Ik kan dat hier wel gaan navertellen, maar dat zou overbodig zijn. Ga eerst maar eens rustig The Guide lezen en kom dan terug. Dan ben je als het ware warmgedraaid voor de muziek die komen gaat.

Nadat ik elke letter op de site had gezien was het tijd om wat muziek te gaan horen. Een ware Jandek fan pakt dan zijn chequeboekje, schrijft een cheque uit van tachtig dollar en bestelt twintig willekeurige albums. Als je er namelijk twintig of meer bestelt kosten ze een schamele vier dollar per stuk. Alleen ik ben Nederlander, dus gaf ik een draai aan mijn favoriete p2p-programma en haalde enkele willekeurige mp3's binnen.
‘Naked in the Afternoon’ was mijn eerste kennismaking, geheel toevallig ook de eerste Jandek-song ooit verschenen (dus, track 1, op cd 1: Ready for the House). Vond ik het mooi? Dat is moeilijk te zeggen. Het blijft Outsider Music, maar ik meen toch te kunnen zeggen dat ik er werkelijk van genoot. Er zijn mensen, onder wie de regisseur van de aardige Jandek-documentaire Jandek on Corwood, die, nadat ze er zoveel hadden over gelezen, de muziek tegen vonden vallen. De geschriften spreken namelijk over bijna onhoorbare muziek. Bizarre muziek. Ongehoord. En dat valt inderdaad wel mee. Het is gewoon een man met een gitaar en de gitaar mag bepaald niet gestemd zijn, voor iemand zonder absoluut gehoor is daar best aan te wennen. ‘Naked in the Afternoon’ is de blauwdruk voor de rest van het oeuvre. Maar het is ook nog een vrij toegankelijk nummer, ik kan het tegenwoordig zo meezingen. Een goede start dus.

Het Jandek-luisterplezier dient gehaald te worden uit de teksten, de bezwering en ook de verpakking. De foto's die de voorkantjes sieren vormen een kunstproject op zich. Net zoals het hele oeuvre eigenlijk een continu uitdijend kunstproject is. Deze atonale gitaarfolk is Jandeks manier om zich te uiten, vol rauwe emoties. Zo doet hij het al jaren.
Een van de andere Jandek-luistergeneugten is speculatie. Iedereen weet dat popmuziek draait om context en image. Jandek is het ultieme voorbeeld van de anti-held. Het niet aanwezige imago verheven tot de belangrijkste reden tot kopen. Zo'n imago zorgt voor speculatie. De Jandek mailing list discussieert over overbodige zaken als tekstuele interpretatie en zijn mogelijke criminele verleden tot wat Jandek zou hebben gestemd in november en alles daartussenin.

Behoorlijk verrassend en een ware aardverschuiving was het live optreden dat The Man From Corwood vorige oktober gaf, ongeveer op hetzelfde moment dat ik hem ontdekte. Ik meen dat het nieuws op een maandag uitlekte. Die dag werden vele vragen beantwoord. Een simpel voorbeeldje: de man op de voorkant van de cd's IS Jandek. In feite was dat de dood van het project. Niettemin is er sindsdien al weer een plaat verschenen (A Kingdom He Likes, verbind dat zelf even met het land van optreden het Verenigd Koninkrijk) en When I Took That Train verschijnt binnenkort.

Ik kom nog even terug op een van de andere luisterplezierigheden. De teksten schetsen een, vanzelfsprekend, vreemde wereld vol metaforen. Het oeuvre staat zo op zichzelf dat er zelden een verwijzing is naar iets anders dan deze zelfgeschapen wereld. Plaattitels zijn bijna altijd tekstregels van platen en herhalingen zijn aan de orde van de dag. Een goed voorbeeld van een leitmotiv is ‘de rivier’. Er zijn talloze verwijzingen naar rivieren. ‘Down to the River’ is maar een voorbeeld. Veel van het tekstuele ademt de sfeer van een klassieke Japanse haiku of natuurlijk van Wind in the Willows van Kennedy Graham.

Maar normaal ben ik niet zo onder de indruk van de teksten en de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat mijn favoriete onderdeel van deze muziek juist de verslavende factor is. Het is een bezwering, een toverspreuk, waar je langzaam voor valt. Het is lelijke, kapotte muziek, maar je keert er toch weer naar terug. Platen als Six and Six en Living in a Moon So Blue zijn zompig en beklemmend, warm als een moeras in het diepe zuiden van Amerika. Je daarin wentelen is een vreemde hobby, maar het is zeker niet onaangenaam.

De algemene aanrader voor Jandek-beginners is Blue Corpse, uit 1987. Het is een plaat die goed te verteren is wegens het meedoen van een uitstekende gitarist, in de gewone zin des woords. ‘Only Lover’ van datzelfde album is bijvoorbeeld dankzij gitaarspel en drums magnifiek opzwepend. Maar wat mij betreft is het oeuvre van Jandek het beste lineair te beleven. Begin gewoon met Ready for the House en duik er langzaam in.

I got a vision, a teenage daughter
Who’s growing up naked in the afternoon
I know a brother close to his mother
Who stays out late in the evening time
I keep repeating, it takes a beating
To grow up naked in the afternoon

En als je er zo een bent die overtuigd wordt als persoon X het goed vindt: Summersteps Records brengt binnenkort een Tribute to Jandek uit. Het is deel 2 alweer. Aan deel 1 werkte onder andere Bright Eyes mee, en dit keer zijn er nog meer hippe namen gestrikt, zoals Jeff Tweedy, Six Organs Of Admittance (zeer zeker verwant), Okkervil River, The Mountain Goats en ondergetekende alias Multi Panel.

http://www.kindamuzik.net/artikel.php?id=9075
Meer op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/709