• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Aphex Twin: het enigma in de spotlights

Richard D. James - alias Aphex Twin - hoeft niet zo nodig live te spelen. Als hij zich laat overhalen, is het maar de vraag wat de enigmatische elektronicatovenaar gaat brengen. Een paar jaar geleden speelde hij op Lowlands een ziedende IDM-set vol bevreemdende effecten. Wat mag je wel en niet verwachten wanneer Aphex Twin plaatsneemt onder de spotlights?

Tekst: Sven Schlijper

Publicatiedatum: 02 december 2007

Aphex Twin verruilt zijn studio in het landelijke Wales maar zelden voor een concertpodium. Bovendien is het altijd maar afwachten of hij werkelijk komt opdagen. Zo zette hij het prestigieuze Coachella Festival al voor aap gezet door weg te blijven. Als hij wel verschijnt, zoals op het All Tomorrow's Parties festijn, kan het alle kanten op met zijn set.

Live overheerst daar drum 'n' bass, maar de IDM-tovenaar taalt niet naar rechtlijnigheid en gooit net zo makkelijk toefjes Squarepusher en andere stuiterende beats door zijn show. Dansbaar is het zeker; onnavolgbaarheid ligt bij vlagen op de loer. Aphex Twin is en blijft onberekenbaar en onvoorspelbaar; een genie met minachting voor zijn publiek of een bij leven door velen miskende meester? Aphex Twin is niet de man van de antwoorden. Hij grinnikt en gnuift bij de gedachte één groot vraagteken te zijn en te blijven.

Tempo's wisselen met een hogere frequentie dan Pete Doherty's rechtbankverschijningen, herkenbaarheid van nummers uit de uitgebreide Aphex Twin-catalogus is alleen besteed aan de freaks die elke frase kunnen dromen. Op een keihard volume pompt James breakbeat na breakbeat door de PA om soms gas terug te nemen door op bezoek te gaan bij zijn vroege werk uit de Selected Ambient Work-periode.

Al werkt Aphex Twin live slechts met een laptop en hoef je geen showmanship te verwachten, zijn muziek dringt diep je lichaam binnen waarbij niet-bewegen geen optie meer is en hij - ondanks verkniptheid en het ontbreken van een rode draad - een flow weet neer te zetten die ontroert. Kom daar maar eens om bij menige IDM-act.

Eigenwijs
Wanneer Nine Inch Nails Aphex Twin vraagt een remix te maken van een nummer van Downward Spiral levert James doodleuk een eigen nummer. Hij trekt een DAT van de plank en stuurt die op. Het nummer verschijnt als remix op Further Down the Spiral en heeft niets met Nine Inch Nails te maken. James lacht in zijn vuistje en telt zijn verkregen tienduizend dollar er nog eens op na. Nine Inch Nails heeft zijn Aphex Twin-track; zij blij, hij blij.

Al moet je wel durven en een bepaalde naam hebben om dit soort grappen te kunnen uithalen. Net als tegen je label - nadat je met 'Windowlicker' een onverwachte hit scoort – te zeggen dat je toch maar afziet van een volledig album om te kapitaliseren op dat succes. Eigenwijs opdondertje uit Cornwall dus, die Aphex Twin.

Wordt Aphex Twin gevraagd voor een DJ-set, dan vindt hij dat een saai idee en stoeit hij liever met een keukenmachine en schuurpapier op de draaitafels. Is een laptopshow alleen hem te suf, vraagt hij vrouwelijke bodybuilders te poseren tijdens het concert. Of hij regelt een reusachtige gemaskerde man en een paar heel kleine mensen om te dansen en op hun hoofd te gaan staan. Ook rolstoelacrobaten zijn al gesignaleerd op het Aphex Twinpodium.

Oog in oog
Op Lowlands 2000 is onduidelijk wat hij doet, maar met spuitbussen en vocale effecten van een paar secondanten trekt Aphex Twin een muur aan geluidsterreur op die slechts aan de echte diehards besteed is. Alleen al het feit dat ze min of meer oog in oog staan - Aphex Twin verschuilt zich nogal veel onder de DJ-tafel - maakt hun nacht goed. Hoe zwaar de set ook op de maag ligt.

Eenzelfde gevoel overheerst op Sonar wanneer Aphex Twin het publiek kietelt en jent met een techno-achtig beginstuk dat nogal standaard overkomt. Daar blijft het niet bij, want gaandeweg de set winnen loops, ruige breaks en broken beats aan terrein. Diepe subbassen schudden halverwege de ingewanden overhoop en scheuren trommelvliezen alom, vlak voordat de bom valt. Aphex Twin knalt op volle atoomkracht door richting jungle, gabber, pop en noise en laat een verbijsterde menigte achter. Hij was er, ze zagen hem, hij sloopte hen; getooid met een gelukzalige glimlach verdwijnen de fans de nacht in.

Peil
Aphex Twin is een eigenwijs ventje. Een man die graag met zijn tankje rondrijdt in de buurt van zijn woonplaats Cornwall. Een vader die graag thuis zijn grootmeesterlijke muziek in elkaar knutselt en die uitbrengt wanneer het hem schikt. Een live-performer tegen wil en dank die ervoor zorgt dat hij elk jaar wel op elk continent te zien is, maar geen zin heeft in grootschalige tournees.

Een showman zonder persoonlijk showmanship, maar mét een ietwat vreemde voorkeur voor aparte acts tijdens zijn concerten. Een mededogenloze IDM-beuker die tegelijk met emotie en subtiliteit werkt. Aphex Twin: als hij verschijnt, is er geen peil op te trekken. Verwarring en verrassing lijkt de enige constante. Naast natuurlijk het feit dat je als bezoeker in één ruimte verkeert met de meester aller meesters van de IDM.

http://www.kindamuzik.net/artikel.php?id=16337
Meer Aphex Twin op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/aphex-twin