• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

WILLIAM BASINSKI - THE DISINTEGRATION LOOPS

Tekst: Gerard de Jong

Publicatiedatum: 01 januari 1999

Een muzikaal monument voor verval

Alles wat is valt altijd en onophoudelijk uiteen. De huidige seconde bestaat bij de gratie van de gepasseerde en voorbije vorige seconde. Dode huidschilfers worden door nieuwe van je lijf geduwd. Het hart is een spier die na intensieve training en gebruik eens gewoon ‘op’ zal zijn, als een elastiek dat na elke rek meer verslijt en uiteindelijk simpelweg knapt. De rek is eruit.. Opbouw en afbraak kunnen niet zonder elkaar. Zonder teloorgang is er geen voortgang, de twee bijten constant in elkanders staart: in dienst van het grotere geheel – het leven, de mensheid, het bestaan – moeten afzonderlijke schakeltjes als individuen, dieren en planten sterven. Het is een kleine, bescheiden bijdrage die één mens levert aan de evolutie, maar een zeer wichtige. De mensheid als offer. Je eigen ondergang en vernietiging als kiem van de vooruitgang. Het kan geen kwaad je daar eens bewust van te zijn.
Maar vaak zijn we ons er geheel niet van bewust, te druk met ‘overleven’ (sic). Dat het proces van vergankelijkheid nagenoeg onzichtbaar is helpt ook al niet. Natuurlijk, we bevechten een afnemende conditie, smeren crèmes om rimpels tegen te gaan, spuiten botox, zoeken een tweede jeugd en soms een derde; maar het is slechts afleiding, het is tasten in het duister. We gaan er letterlijk aan, en het is een nauwelijks te verteren gedachte dat we vanaf onze eerste dag op aarde langzaam kapot gaan en het niet kunnen zíen. Niet voordat het defect of de dood al een voldongen feit is geworden.

Eind augustus 2001 was kunstenaar en muzikant William Basinski in zijn thuisstudio in Brooklyn aan het werk. Achterstallig onderhoud; er lag nog een stapel oude tapes uit 1982 met eigen opnamen en loops die nu toch echt eens gedigitaliseerd moesten worden, eer het te laat zou zijn. De geluidsfragmenten op de cassettes bestonden uit korte, zich herhalende stukjes brassmuziek, vermengd met kortegolfruis. Basinski wilde niets nieuws doen met de fragmenten. Als muziekstuk was het af, zo had hij besloten. Preservatie in plaats van alteratie. Maar tijdens het afspelen van de negentien jaar oude magneetlinten bleek de breekbaarheid van iets ‘af’s’; kleine metaaldeeltjes sprongen vanwege ouderdom van het lint en namen de macht over het geluid over. Elke volgende loop verloor weer meer geluid, tot er op het laatst bijna niets van over was.
Het moet een bizarre gewaarwording zijn geweest. Basinski moest aanhoren hoe een van zijn kunstwerken tijdens een ogenschijnlijk simpele kopieerhandeling werd aangepast en gemutileerd. Het viel volstrekt willekeurig en chaotisch uiteen. De dwarrelende deeltjes sloegen niet alleen gaten in zijn composities. Ook zijn herinnering werd aangetast waar hij bij stond. Na negentien jaar hoorde hij voor het eerst weer oud werk wat hem terugvoerde naar een onschuldigere tijd: “Tied up in these melodies were my youth, my paradise lost, the American pastoral landscape, all dying gently, gracefully, beautifully.” Een herinnering die hij maar een keer mocht hebben, omdat hij langzaam uiteen viel.

“The music was dying,” zegt Basinski zelf in de liner-notes van het in 2002 verschenen epos The Disintegration Loops I-IV. Want Basinski liet de vernietiging van zijn werk niet zomaar voltrekken. Hij nam het op. Alles. De zes Disintegration Loops smeerde hij uit over vier cd’s. Zes werken – in lengte variërend van 20 tot 90 minuten – die op ijzingwekkende manier laten horen hoe muziek tergend langzaam uiteenvalt, ongecontroleerd en onherstelbaar. Akkoorden verbrokkelen tot stotterende fragmentjes die wanhopig klinken in hun poging om ‘heel’ te blijven, onaangetast. Het is schokkend en emotioneel om te horen hoe triviaal en zonder systeem het leven uit de muziek wordt geslagen. Het organische tapelint maakt geen onderscheid tussen hoge of lage tonen, ritmes of structuur, de ondergang kent geen regie. Zoals in het leven zelf. De melancholische klanken van The Disintegration Loops maken dat op huiveringwekkend mooie wijze inzichtelijk. Het leven en de dood gevangen op de vier cd’s.

Op de ochtend van 11 september 2001 zag Basinski vanaf het dak van zijn woning in Brooklyn hoe de Twin Towers ineenstorten. Met enkele vrienden bleef hij de die dag tot in de nacht in tuinstoelen op het dak zitten, kijkend naar de rookwolken, het gat in de skyline van Manhatten, het vuur van de Apocalyps. De pas voltooide The Disintegration Loops speelden de hele tijd op de achtergrond.
De onvoorstelbare overeenkomst tussen verschrompelende torens en verschrompelende muziek liet hem geen keus: Basinski kon er niet omheen de tragedie in New York bij zijn werk te betrekken. Op de vier hoezen prijken foto’s van Ground Zero, gemaakt vanaf zijn dakterras, steeds wat later in de avond. Ook wijdt Basinski in het boekje een ‘algemeen’ postscriptum aan 9/11. In theorie een riskant besluit. Alsof de muziek van zichzelf al niet emotioneel genoeg is krijgt The Disintegration Loops hierdoor nog meer gewicht. Maar de muziek zelf omzeilt sentimentaliteit en potsierlijke dweperij. Je mag een mythe of groot toeval lang wantrouwen, maar je hoeft er je ogen ook niet voor te sluiten.

Op de hoes staat William Basinski afgebeeld als de 18e eeuwse dichter Thomas Chatterton (naar een schilderij van Henry Wallis, Tate Gallery London). De Brit pleegde op 17-jarige leeftijd zelfmoord door de gifbeker te drinken. Chatterton was een romanticus, en zijn vroege zelfverkozen dood heeft in latere eeuwen een even romantische aantrekkingskracht gehad. Een mythisch leven of een mythische dood heeft meer aantrekkingskracht als er tussen leven en dood niets zit. We zien een mooie jongen op een schilderij en kennen het verhaal. The Disintegration Loops voegt aan dat verhaal – en aan duizenden soortgelijke verhalen – een tot nu toe onzichtbare dimensie toe. Basinski verklankt het sterven, niet de dood zelf maar de dood in de maak. Dat wat tussen Chatterton’s laatste adem en het daaropvolgende niets zit. The Disintegration Loops is een ode aan de pijnlijke schoonheid van vergankelijkheid. Een niet kapot te krijgen monument voor verval.

William Basinski, The Disintegration Loops I-IV, 2062/Musex International, 2002-2003

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/william-basinski/william-basinski-the-disintegration-loops/7473/
Meer William Basinski op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/william-basinski