• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Nirvana: Met een schijfje citroen

Nirvana’s Live! Tonight! Sold out!! verscheen op video in 1994, het jaar van Kurt Cobains overlijden; vorige maand verscheen de documentaire ook op dvd. Een goede manier om Kurt Cobains leidende positie aan de top van Forbes’ jaarlijst met Top-Earning Dead Celebrities te verstevigen of een interessante documentaire over de groep die de alternatieve muziekstroming grunge mainstream maakte?

Tekst: Mischa Verheijden

Publicatiedatum: 15 december 2006

Een in ziekenhuiskleding gehesen Kurt Cobain wordt in een rolstoel het podium van het Readingfestival opgereden. Hij zingt “Some say love, it is a river” de eerste regel van Janis Joplins ‘Cry Baby’ en stort als levenloos op het podium neer. Dat zijn de openingsbeelden van Live! Tonight! Sold out!!.

Het is een reactie op de stroom aanhoudende berichten dat Cobain met een heroïneoverdosis in het ziekenhuis zou liggen. Of erger nog, inmiddels is overleden. Dat de groep problemen heeft met de ongekende roem die zijn deel is geworden, staat buiten kijf. Het is dan ook nooit de bedoeling geweest om voor zo’n grote menigte te spelen, vertelt Cobain in een interviewfragment op de dvd.

Na ruim een kwartier is in Live! Tonight! Sold out!! te zien hoe Kurt Cobain tijdens ‘Love Buzz’ in extase met zijn gitaar het publiek induikt. Een securitymedewerker die voor het podium staat, trekt Cobain aan het haar en slaat hem. Cobain slaat terug en raakt de man met zijn gitaar tot twee keer toe vol in het gezicht. Wanneer Cobain het podium opkrabbelt, begint de hevig bloedende securitymedewerker op hem in te slaan en te schoppen. De muziek stopt abrupt. De boomlange bassist Krist Novoselic verspert de weg tussen Cobain, die op de grond ligt, en de woedende man. Drummer Dave Grohl, over zijn drums gesprongen, kijkt rond waar hij wat kan doen en besluit te kijken of alles goed is met Cobain.

Revolutie
‘Love Buzz’ is de eerste single (1988) van Nirvana. Het nummer, een cover van het Nederlandse Shocking Blue, is niet Cobains eerste keus, maar hij legt er zich uiteindelijk bij neer. Omdat ‘Love Buzz’ een toegankelijke en makkelijk in het gehoor liggende popsong is, die op zich wel aansluit bij de richting die hij met Nirvana uit wil. Het nummer wordt bij optredens zelfs een favoriet van het publiek en de band, waarbij Cobain tijdens de lange gitaarsolo helemaal loos gaat.

Na de knokpartij gaan de beelden over naar een stijf uitverkocht Amsterdams Paradiso. Een gedrogeerd in de camera kijkende Cobain probeert de cameraman omver te trekken. Het is november 1991 en het album Nevermind is twee maanden oud. Het gaat als zoete broodjes over de toonbank en ‘Smells Like Teen Spirit’ wordt een culthit.

Hoewel culthit. Het is bizar dat uitgerekend dit nummer, dat enerzijds de draak steekt met het ontketenen van een revolutie en anderzijds die gedachte omarmt, echt een revolutie ontketent. Het nummer maakt grunge in één klap van een alternatieve muziekstroming in de underground tot een mainstreamgeluid. Het is tegen de verwachting in van de band, maar ook die van de majorplatenmaatschappij Geffen. Niemand had het succes zo groots ingeschat. Nirvana maakt er de weg mee vrij voor het succes van groepen als Pearl Jam, Mudhoney en Soundgarden.

Als verklaring voor het succes zegt Dave Grohl op de dvd: “De nummers blijven je bij. Ze zijn eenvoudig, elementair…”
“Het is gewoon pop”, onderbreekt Cobain hem.
“Zuiver”, gaat Grohl verder. “Net als kinderliedjes. Die vergeet je ook nooit meer.”

Zelfspot
Op de opnamen van ‘Smells Like Teen Spirit’ gemaakt bij Top of the Pops is te zien hoe Nirvana de spot drijft met zijn eigen succes. Cobain pest het hitpubliek, dat het trio eigenlijk niet wil bereiken, door de tekst tergend langzaam en vals te zingen, terwijl de band de instrumenten playbackend bespeelt. “Als we geen lol hebben tijdens een optreden, gaan we bij wijze van vergelding van alles doen om mensen op stang te jagen”, zei Cobain ooit.

Ook in de interviewfragmenten, die tussen de concertbeelden door te zien zijn, neemt het drietal zichzelf niet al te serieus. Op bezoek bij MTV’s Headbanger’s Ball is Cobain gekleed als dragqueen in een knalgele jurk met een enorme kraag. Het is immers een bal, is zijn simpele redenering. Op concertbeelden zijn Cobain en Grohl vaker in vrouwenkleding te zien. De zeer sociaal bewogen groep wil er de aandacht mee vestigen op vrouwenmishandeling en verkrachting.

Als een Franse interviewer vraagt hoe de groep zijn eigen geluid zou omschrijven, begint Novoselic een simpel ritme te tikken, Grohl blijft verveeld “Nahnah-nah” herhalen en Cobain zegt in de camera: “Met een schijfje citroen.”
In werkelijkheid ziet Cobain punk als muzikale vrijheid, waarbij het erom gaat te doen en te spelen wat je zelf wilt.

Dat ze zichzelf niet serieus nemen en de draak steken met hun roem, zijn de eerste tekenen dat dit niet de gewenste koers van de band is. Nirvana betekent ‘een plek met vrijheid van pijn en lijden van de buitenwereld’. Dat Cobain die plek zocht, maakt hij - als hij volgens de officiële lezing op 5 april 1994 door zelfdoding zijn ‘nirvana’ bereikt - in zijn afscheidsbrief duidelijk.
“Het feit is dat ik jullie niet voor de gek kan houden, niemand van jullie. Dat is gewoon niet eerlijk tegenover jullie en tegenover mezelf. De ergste schande die ik kan verzinnen zou zijn wanneer je de mensen voor je wint door de boel te belazeren, door te doen alsof ik een hoop lol heb.”

Meest verdienende overleden celebrity
Nu Cobains weduwe Courtney Love 25 procent van haar aandelen in de discografie van Nirvana aan een publisher heeft verkocht, is de muziek van Nirvana binnenkort wellicht zelfs in de door Cobain zo verafschuwde reclamespotjes te horen. De som van vijftig miljoen dollar die met de verkoop gemoeid is, brengt Cobain aan de kop van Forbes’ Top-Earning Dead Celebrities-lijst. Dat is ironisch als je Cobain op de dvd hoort zeggen dat ze van de muziek wilden leven.

“De manier waarop Kurt zich tegenover zijn fans opstelde, sproot rechtstreeks uit de punkrockgedachte: geen enkele band is iets bijzonders, geen enkele muzikant een koning”, verklaarde Novoselic na het overlijden van Cobain. De dvd Live! Tonight! Sold out!! is juist daarom zo interessant. Hij toont Nirvana op de juiste tijd en de juiste plaats, kort na het uitkomen van Nevermind. In de zeven nummers tijdens het legendarische optreden in Paradiso verkeert Nirvana in bloedvorm. Net als het publiek, dat in een tijd waarin het teken voor ‘verboden te stagediven’ nog uitgevonden moest worden, regelmatig bezit van het podium neemt. Het is de muzikale vrijheid die Nirvana ambieerde en niemand wist op dat moment welke vlucht het succes van het trio zou nemen.

Door het succes van Nevermind werd Kurt Cobain echter wel tot koning van de grunge gekroond. Met het verwoorden van teenage angst was hij een spreekbuis voor zijn generatie. Op de dvd hoor je het publiek de groepsnaam scanderen, terwijl het trio backstage een interview geeft.

Cobain kan er niet mee omgaan en ziet de dood als enige weg om hier aan te ontsnappen. In zijn afscheidsbrief schrijft hij zijn fans: “Bijvoorbeeld als we klaar staan om op te komen en de lichten gaan uit en het maniakale gebrul van het publiek stijgt op, dan is dat voor mij heel iets anders dan het voor Freddie Mercury was, die dat heerlijk scheen te vinden en genoot van de liefde en aanbidding van het publiek. Dat is iets wat ik enorm bewonder en waar ik jaloers op ben.”

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/nirvana/nirvana-met-een-schijfje-citroen/14593/
Meer Nirvana op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/nirvana