• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Muzikale smaak: sjiek, hip of rebels willen zijn

Hoe ontwikkelt zich de muzikale smaak van een mens? Kun je de muzikale smaak van een kind beïnvloeden? Welke ouder hoopt niet dat zijn kind naar de juiste muziek gaat luisteren? Welke vader wil niet zijn kind als eerste ‘papa’ laten zeggen door het naar liedjes met papapa-koortjes te laten luisteren. KindaMuzik gaat op onderzoek.

Tekst: Mischa Verheijden

Beeld: Mischa Verheijden

Publicatiedatum: 16 november 2006

De grunge van Nirvana en de rockmetal van Tool is niet zo geschikt voor de oren van een baby, moet het Amerikaanse Baby Rock Records hebben gedacht. Het label heeft vooraanstaande albums uit de muziekgeschiedenis omgezet in instrumentale slaapliedjes. In de serie Rockabyebaby is onder andere het songmateriaal van deze muzikale grootheden uitgevoerd door delicate instrumenten als vibrafoon, mellotron, harp en klokkenspel.

“Het is belangrijk om het speciale aan rock-’n-roll te delen met de jongere generatie”, licht Valerie Aiello van Baby Rock Records het idee achter de cd’s toe. Aiello denkt dat de baby’s wanneer zij de leeftijd hebben bereikt waarop ze begrijpen waar ze naar luisteren, ook van de ‘echte’ muziek van die bands gaan houden. “Maar of kinderen echt van de muziek van hun ouders gaan houden, weet niemand”, besluit ze.

Zo herinnert Alex Kapranos, frontman van Franz Ferdinand, zich dat hij als kind al een hekel had aan lieve liedjes. “Het kon me niets schelen of de wielen van de bus ronddraaiden of dat we morgen naar de dierentuin zouden gaan. Samen met mijn broer bedacht ik opstandige woorden voor popliedjes. Ik hield van de bloederige verhalen van Roald Dahl”, vertelt hij op de website bij het album Colours Are Brighter, een album met kinderliedjes van onder andere Four Tet, The Kooks en The Flaming Lips, waarvan de opbrengst wordt ingezet voor onderwijs aan kinderen in conflictgebieden. ‘Jackie Jackson’ dat Franz Ferdinand ervoor opnam, is inderdaad een verhaal in de traditie van Roald Dahl.

De vraag is dus: wat is muzikale smaak? Hoe ontwikkelt de muzikale smaak van een mens zich? En kun je de muzikale smaak van een kind beïnvloeden?

Tweede taal
Op de vijfde dag wordt het gehoor van een baby getest. Het goed functioneren van het gehoor is belangrijk om te leren praten. De Nederlandse Stichting voor het Dove en Slechthorende Kind schrijft in haar brochure Gehoortest voldoende dat leren praten heel belangrijk is voor de ontwikkeling van een kind. Een kind leert de taal doordat zijn ouders en anderen met hem of haar praten tijdens het spelen, het eten of het in bed stoppen.

Maar welke rol speelt muziek bij de ontwikkeling? Binnen de wetenschap is lange tijd geen onderzoek verricht naar muziek. Het gaat daarbij immers om emoties en dat maakt muziek een moeilijk te onderzoeken onderwerp. Ondertussen is daar verandering in gekomen en is er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het belang van muziek op de ontwikkeling van muzikale smaak.

Muziek staat aan de basis van de menselijke communicatie, betoogt de Britse archeoloog Steven Mithen in zijn boek The Singing Neanderthaler: net zoals apensoorten elkaar bij gevaar met kreten waarschuwen, communiceerden mensen voordat zij een taal ontwikkeld hadden via muziek met elkaar. Muziek wordt dan ook wel als een soort tweede taal beschouwd.

Muzikale structuur
Muzikaliteit kan na hersenletsel wegvallen, terwijl alle andere mentale functies wel blijven functioneren. Of het omgekeerde, zoals bij de componist Vissarion Sjebalin gebeurde. Na een beroerte was hij niet meer in staat om te praten, maar hij componeerde wel zijn ‘Vijfde Symfonie’. Dat kan erop duiden dat er zich in de hersenen naast een taalcentrum ook een muziekcentrum bevindt. De wetenschap heeft daar echter nog geen bewijzen voor gevonden.Wel blijkt dat het gebied van Broca, een belangrijk taalcentrum in de hersenen, betrokken is bij reacties van de hersenen op muziekakkoorden.

Muziek lijkt dus diep geworteld in de hersenen, die er subtiele betekenissen aan geven. Die worden al in een vroeg stadium van het leven begrepen. Zo ontdekte de Britse psycholoog Alan Slater dat baby’s met een gemiddelde leeftijd van tweeënhalve dag een elementair besef van muzikale structuur hebben. Baby’s reageren zelfs sterker op muziek dan op gesproken woord. Bij de leeftijd van drie jaar kunnen kinderen al de vrolijke delen uit de muziek van hun cultuur duiden. Nog eens drie jaar later zijn ze ook in staat melancholie, angst en boosheid in muziek te onderscheiden.

Sociale verbondenheid
De veronderstelling dat de muzikale smaak, de muziek waar je voorkeur naar uitgaat, daarmee voor een belangrijk deel bepaald wordt door het muzikale aanbod, lijkt echter niet te kloppen. De Franse socioloog Bourdieu stelt dat smaak een sociale constructie is en dat we van bepaalde muziek houden, omdat we sjiek, hip of rebels willen lijken.

Muziekpsycholoog David Huron van de Ohio State University in Columbia gaat nog verder, door te beweren dat muziek ertoe dient om de sociale verbondenheid van groepen te versterken. Hij voelt zich gesterkt door het feit dat bij het luisteren naar muziek het hormoon oxytocine, dat de sociale verbondenheid versterkt, vrijkomt.

Muzikale smaak is dus een manier om je te verbinden of onderscheiden van anderen. Zo kun je vrienden selecteren op hun muzikale voorkeur. Is het immers niet zo dat iemand met een T-shirt van de goede band een potentiële vriend is?
Smaak wordt op jonge leeftijd al beïnvloed door het besef van imago en identiteit, zegt hoogleraar popmuziek aan de Universiteit van Amsterdam Tom ter Bogt. Zo maakt het al uit of je een jongen of een meisje bent: “Alle kleuters vinden K3 prachtig, maar op een dag ontdekken de jongetjes dat K3 meisjesmuziek is en vinden ze er op slag niets meer aan.”

Geen voorkeur
Er is vooralsnog geen duidelijk bewijs dat je de muzikale smaak van je baby kunt beïnvloeden. Het blijkt dat baby’s nog geen echte voorkeur voor bepaalde muziek hebben. Bedenk je in elk geval dat baby’s het beste hoge tonen horen en dat je liedjes met de regelmaat van de klok moet herhalen om ze bij de kleine bekend te maken. Deskundigen adviseren dan ook om het zo simpel mogelijk te houden. Je kunt je voorstellen dat de muziek van de Pixies, ondanks dat frontman Frank Black met aardig hoge tonen schreeuwt, dan toch niet de meest geschikte muziek voor je baby is.

Het nog lopende longitudinaal onderzoek van Tom ter Bogt naar popsmaak bij jongeren laat zien dat zij in hun muzikale smaak vijf stijlen onderscheiden: pop. rock, urban, dance en elite (jazz en klassiek). Die muzikale voorkeur wordt in de tienerjaren ontwikkeld en is dat niet de periode waarin je bepaalt of je sjiek, hip of rebels wilt zijn?

“Ach,” zegt Valerie Aiello, “ik ben 28 jaar en soms heb ik het gevoel dat bands als Nirvana en Smashing Pumpkins en andere rockmuziek uit de jaren negentig door de huidige jongeren als classic rock wordt beschouwd. Over een jaar of twintig zullen veel van deze bands door een volgende generatie echter niet meer als ‘hip’ worden gezien. Laten we hopen dat rock-‘n-roll voor altijd voortleeft.” En dat kun je je kind zeker meegeven.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/muzikale-opvoeding/muzikale-smaak-sjiek-hip-of-rebels-willen-zijn/14405/
Meer Muzikale opvoeding op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/muzikale-opvoeding