• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Afbraak en wederopbouw bij The Kyteman Orchestra

Argeloze voorbijgangers aan de in hartje Utrecht gelegen Zeedijk zullen het zich niet bewust zijn geweest, maar het afgelopen jaar was de grote, beschilderde centrale loods van het aldaar gelegen Kytopiacomplex plaats delict van een van de meest ambitieuze projecten van het jaar: het nieuwe album van het Kytemanorkest. Kyteman (Colin Benders) ontving een select gezelschap in Kytopia om over zijn nieuwe plaat te vertellen, en KindaMuzik was erbij.

Tekst: Iddo Havinga

Publicatiedatum: 01 april 2012

In een bovenzaaltje van het Utrechtse muziekparadijs laat Kyteman het pas voltooide album horen. Hij waarschuwt: "De hiphop, jazz en pop zijn er uit." Als de eerste eenzame trompettonen klinken lijkt het even of Kyteman zich alsnog aan herdenkingsmelodie 'The Last Post' heeft gewaagd, ondanks zijn uitspraak in tv-programma 24 uur met… dat hij daar niet geschikt voor zou zijn. Al snel voegt het orkest zich echter bij hem, steeds opbouwend in intensiteit, alsof Kyteman ons langzaam laat wennen aan de enorme bezetting. Naast de vaste ritme- en blazerssectie wordt er ook gebruik gemaakt van een strijkkwartet, operagezelschap en koor.

Het intro gaat naadloos over in 'While I Was Away', met meerdere delen en grootse koorpartijen het pièce de resistance van de plaat. "We hebben bijna een derde van het hele repetitieproces aan dit stuk gewijd," vertelt Kyteman. Hij legde de kiem voor de muziek begin vorig jaar in IJsland, waar hij voor inspiratie heen trok, maar verder is het album dit keer volledig tot stand gekomen in samenspraak met het orkest. "Bij het vorige project was het eerder fijn dat alles op zijn plek viel, maar nu zijn we echt aan de slag gegaan met alle individuele specialiteiten van de orkestleden."

Spanningsboog
De open aanpak leidde tot een 'the sky is the limit'-mentaliteit, waardoor de muziek steeds grootser werd. "We hadden dan bijvoorbeeld een stem opgenomen, maar dat voelde niet compleet. Dus kwam er een koor bij. Die eerste stem had dan weer ondersteuning nodig om niet overrompeld te worden door het koor, dus haalden we er operazangers bij." De schaalvergroting leidde tot een eindresultaat dat zo nu en dan wagneriaanse proporties aanneemt. Of het nu de pompeuze, Muse-achtige akkoordenschema's in 'Angry at the World' zijn, de Yann Tierssen-arpeggio's in '7/8' of het indrukwekkende operastuk 'Preaching to the Choir’ (waarbij tijdens het slotakkoord zelfs een piano wordt omgegooid), Kytemans tweede is een overdonderende orkestrale tour de force.

Dirigent Kyteman weet de bombast echter goed te doseren. "Als je de hele plaat hard speelt dan wen je daar aan. Als je zachtere delen afwisselt met piekmomenten ga je veel meer met de muziek mee." Heilig voor Kyteman is de spanningsboog. "Ik tekende grafieken op een schoolbord om te laten zien hoe de spanningsboog moest lopen. Toen ik later naar de waveforms van de audiobestanden keek zagen die er grappig genoeg bijna precies hetzelfde uit." Het dynamische resultaat waarin gesproken tekst, aanzwellende koren en grootse finales elkaar afwisselen geeft de muziek een filmisch gevoel mee. "Bij het terugluisteren dacht ik wel eens: ik sta nu op de set van Jesus Christ Superstar," lacht Kyteman.

Kyteman is de hiphop voorbij. Alleen op 'Truth or Dare' klinkt als vanouds een stevige beat, maar het nummer is ook zo weer over. Het is eigenlijk raar dat het orkest nog vier rappers bevat. Ze rappen dan ook nagenoeg niet op het album, maar voorzien de muziek van spoken word en zang. "Ze moesten hun stem weer helemaal opnieuw trainen," vertelt Kyteman.

Kerngevoel
Rappers Pax, ReaZun, Omar Soulay en Blaxtar schreven hun eigen teksten, maar Kyteman was bij het hele schrijfproces aanwezig. "Het begon met discussies over de wereld en het leven, waarna we een gezamenlijk manifest hebben opgesteld. Niet iedereen was het over alles eens, maar uit die frictie en discussie ontstond wel een bepaald kerngevoel." Wat dat gevoel inhoudt? "We leven niet in de meest prettige tijden, maar bij alles wat er in de wereld afgebroken wordt komt er ruimte voor een nieuw alternatief. Het gaat om het besef van die verandering, of die nu ten goede of ten kwade is. Dat idee was ook voelbaar bij het orkest: de dingen die je gewend bent bieden geen houvast meer. Dus moet je je eigen richting vinden, nieuwe paden kiezen en daar voor staan."

In het uiten van dat kerngevoel koos Kyteman niet alleen voor bombast. Sommige stukken hield hij bewust klein, zoals het aan minimalisme à la Philip Glass herinnerende 'The Void'. "Dat nummer is bijna een wiskundige formule", vertelt Kyteman enthousiast. "De piano en de vibrafoon beginnen met een lijn, waarna de vibrafoon steeds een noot naar achteren opschuift, en vervolgens weer terug, tot ze weer samen lopen. De drummer mocht één keer op de grote trom slaan, daarmee de piek van de spanningsboog aangevend. Daarna bouwt het nummer langzaam weer af."

Een andere Kytemanpuzzel zit verborgen in 'Preaching to the Choir', waarin de operazangers tegelijkertijd in het Frans en Engels zingen. "Dat heb je pas door als je het nummer sectie voor sectie analyseert. De twee teksten betekenen namelijk niet alleen hetzelfde, maar zijn ook woord voor woord fonetisch met elkaar gematcht zodat ze hetzelfde klinken." Op eerste single 'The Mushroom Cloud' komt alles muzikaal en tekstueel samen. In het relatief opgewekte, maar gelaagde nummer wordt een stadje bedreigd met nucleaire ondergang, maar bejubelen de inwoners de verandering.

Analoog
Kyteman lijkt tevreden met zijn orkest. Op het hoogtepunt van het succes van The Hermit Sessions kregen we echter nog te horen dat hij het orkest zou hebben ontbonden. "Dat we opgeheven zouden zijn was eigenlijk een inhoudelijk foutje. Ik heb alleen nooit de moeite genomen dat te corrigeren, omdat de rust die het gaf mij heel goed uitkwam. In werkelijkheid was het zo dat we de muziek inmiddels zo konden dromen, dat ik bang was dat we het gevoel erachter aan het verliezen waren. De keuze om tijdelijk te stoppen was een pijnlijke, maar het zorgde er wel voor dat we nu weer veel zin hadden om ons verder te ontwikkelen."

Kyteman dook daarbij ook in de mogelijkheden van opnametechniek, en besloot om alles ouderwets analoog op te nemen. "The Hermit Sessions was al analoog gemixt, maar mijn bronmateriaal was toen nog digitaal. Voor dit album wilde ik alles analoog doen. Dus hebben we een taperecorder gekocht. Dat klonk meteen zo veel echter: geen digitale berekening van geluid maar het één-op-één overzetten ervan."

Spektakel
Tijdens de gehele luistersessie luistert Kyteman, gehurkt achter een bank, geconcentreerd mee. Hij schudt zijn hoofd als in trance op de muziek, maar naarmate het album vordert duikt hij steeds meer achter de bank, tot alleen zijn hoofd nog boven de rugleuning uitkomt. Het lijkt de enige manier om deze muziek te ervaren: totale onderdompeling. Het maakt nieuwsgierig naar hoe de enthousiaste Kyteman deze muziek live gaat dirigeren. Sprong hij al heen en weer op het podium bij de hiphop van The Hermit Sessions, bij deze allesoverheersende muziek moet hij op het podium bijna wel uit zijn vel knappen. "Alles gaat mee: orkest, operazangers en koor. Ik ben zelfs al aan het kijken op Marktplaats of er piano's te vinden zijn om live om te gooien."

Live wordt The Kyteman Orchestra ongetwijfeld een indrukwekkend spektakel, waarbij het orkest zich volledig op het nieuwe album zal richten. "We spelen in principe geen nummers meer van het eerste project.” Voor 'Sorry'-fans is de nieuwe richting dan ook wellicht een zware kluif. Weinig mensen zullen zich echter kunnen onttrekken aan de paddenstoelwolk die vanaf de Utrechtse Zeedijk over het land gaat trekken. Wij kunnen niet anders dan de verandering jubelend ondergaan.

The Kyteman Orchestra speelt op 4, 5 en 6 april in Tivoli, Utrecht.

Foto 1 door IAMKAT

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/kyteman/afbraak-en-wederopbouw-bij-the-kyteman-orchestra/22728/
Meer Kyteman op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/kyteman