• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Ian Curtis: Verloren controle - waar dromen eindigen

Op 18 mei 1980 verhing Joy Divisionzanger Ian Curtis zichzelf. De nog geen 24 jaar oude Curtis had bij leven naam gemaakt als intense vertolker van droefenis en ellende. Hij verkreeg met zijn dood de mythische status die hij zo ambieerde. Minder mythisch, maar evenzeer droef en ellendig, is dat hij zijn jonge vrouw en zijn één jaar oude dochtertje achterliet.

Tekst: Bart Breman

Publicatiedatum: 16 mei 2005

De muziek van Joy Division is nog altijd relevant en bijna 25 jaar na zijn zelfgekozen dood, kan zanger Ian Curtis nog steeds rekenen op de nodige aandacht en bewondering. Een band als Interpol put met liefde uit de muzikale erfenis van de Britse band en fotograaf Anton Corbijn werkt aan een film over Ian Curtis, onder de werktitel Control. En al deze aandacht is terecht, want de muziek van Joy Division wàs grensverleggend en Ian Curtis wàs een begenadigd tekstdichter en intens performer. Maar Curtis was ook een gecompliceerd mens, geobsedeerd door dood en ellende, met stemmingswisselingen die het leven voor de mensen om hem heen behoorlijk ingewikkeld konden maken.

Deborah en Ian
In haar in 1995 verschenen biografie over haar overleden man schrijft weduwe Deborah Curtis over de omgeving waarin de jonge geliefden zijn opgegroeid. Een grauwe voorstad van Manchester; Macclesfield. Ze leerden elkaar kennen in de tijd dat ze de middelbare school bezochten. Het brave meisje, zoals Deborah Curtis zichzelf omschrijft, ontmoette een intrigerende jongen die naar David Bowie luisterde en zwarte make-up droeg. Opeens bestond haar leven uit feestjes, concerten en kroegbezoek. Deborah en Ian werden een stelletje en de twee groeiden snel naar elkaar toe. Toen al scheen Ian een bijzondere fascinatie voor jonggestorven helden te hebben. Hij idoliseerde diegenen die op hun hoogtepunt stierven, zoals James Dean en Jim Morrison, en fantaseerde over zelf beroemd worden en jong sterven. Hij koesterde de teksten van Mott The Hoople’s ‘All the Young Dudes’ en Bowie’s ‘Rock and Roll Suicide.’

Ian Curtis was een slimme jongen, hij haalde goede cijfers op school en was goed in taal. Ook had hij interesse in geestverdovende middelen. Met een vriend plunderde hij de medicijnkastjes van hun ouders om te kijken wat voor een effect Valium nu precies had. Het volledig gedrogeerd bijwonen van een les op school resulteerde in een schorsing, en een ritje naar het ziekenhuis om zijn maag te laten leegpompen.

Naarmate hun relatie serieuzer werd, leek Ian baziger te worden. Deborah wilde studeren, en Ian zag het niet zitten. De gedachte dat ze met andere mannen colleges zou volgen kwelde hem. Voortdurende vragen over haar doen en laten en Ians woede-aanvallen waren aan de orde van de dag en zouden bijna leiden tot het vroegtijdig verbreken van de relatie. Uiteindelijk zou Ian stoppen met zijn opleiding, op zoek gaan naar een baan en hetzelfde gold voor Deborah. In 1975 zouden ze trouwen. Omdat ze nog geen huis konden vinden, trokken ze tijdelijk bij Ians grootouders in, met alle stress en spanning vandien. Ruzies waren het niet te noemen: als Ian boos was, praatte hij gewoonweg niet. Zelden zou hij zich uitspreken; boos kijken en zwijgen was Ians manier om ongenoegen te laten blijken.

Het streven naar succes
Bernard Sumner, Peter Hook en Terry Mason waren al sinds de middelbare school bevriend en druk bezig om een bandje op poten te zetten. Ze zouden Ian ontmoeten bij een concert van The Sex Pistols. Er ontstond een vriendschap en een jaar later zou Ian gevraagd worden om de zanger van hun nog op te richten groep te worden. Warsaw, naar een David Bowie-nummer, werd als naam gekozen en de band begon te werken aan haar repertoire en optredens te doen. Uiteindelijk werd toch gekozen voor Joy Division. Een ogenschijnlijk onschuldige naam, maar diegenen met interesse in geschiedenis ontdekten vrij snel de ware toedracht ervan. Ians fascinatie voor de nazi’s had hem hem ertoe gebracht te kiezen voor de naam die refereerde aan Joodse vrouwen uit de concentratiekampen, die de SS’ers moesten ‘plezieren.’ Een beetje shockeren sprak de bandleden, wiens ouders allen de oorlog hadden meegemaakt, wel aan.

Ian had ondertussen een baantje als ambtenaar gevonden, maar het gezin zat krap bij kas. Zeker met hun dochtertje op komst, dat in 1979 geboren zou worden. De band kreeg een baantje aangeboden: er werd ze gevraagd of ze de lp-hoezen van Return of the… van Durutti Column wilde lijmen. Ians financiele situatie was dermate nijpend, dat de band hem betaalde om hun deel van het werk te doen. Terwijl Ian stond te plakken, keek de rest naar een pornofilm, zo gaat het verhaal.

De woorden “You’re a fuckin’ cunt” zorgden voor het eerste televisieoptreden van Joy Division en waren daarmee tevens de aanjager voor de populariteit die zou volgen. Ian schreeuwde deze woorden naar Tony Wilson, journalist en eigenaar van Factory Records. Hij had toentertijd een eigen muziekprogramma op de televisie en Ian maakte zich kwaad over het feit dat Joy Division daar nooit had mogen optreden. Uiteraard gebeurde dat kort na het voorval wel. De e.p. An Ideal for Living werd opgenomen, uitgebracht en de band mocht bij John Peel een sessie op gaan nemen. Met de release van Unknown Pleasures, in 1979, werd de band definitief op de kaart gezet. Het hoekige, doomy geluid (de veelgenoemde term death disco is een zeer treffende omschrijving) was zeer vernieuwend en de plaat kreeg terecht de naam een klein meesterwerkje te zijn. De band begon aan een tour, als voorprogramma van de Buzzcocks, en Joy Division won zienderogen aan populariteit.

Mystificatie
Langzaam maar zeker kwam Ians doel nu dichterbij: beroemd worden met zijn muziek en bewonderd worden door zijn fans. Alles stond in het teken van dit doel. Ian Curtis leek het archetype kunstenaar te willen zijn dat ondraaglijke pijn moet lijden voor zijn kunst. Vrouw en kind leken daarbij eerder een last dan een lust en waren bijna decorstukken in de ‘Grote Ian Curtis Show’. En in Ians gedachten was er maar één uitweg voor de jonge kunstenaar. Een uitweg die hem zou verzekeren van eeuwige roem en bewondering...

Voorafgaand aan de release van Unknown Pleasures kreeg Ian last van epileptische aanvallen. De ‘grand mals’, zoals de meest hevige aanvallen worden genoemd, werden steeds heviger en Ian kreeg medicijnen voorgeschreven. De medicatie tegen epilepsie stond destijds nog in de kinderschoenen en bijwerkingen waren dan ook onvermijdelijk. Ian begon zich nog meer in zichzelf terug te trekken en maakte vaak een geagiteerde en depressieve indruk op zijn vrouw, zo schrijft ze in haar boek. Zowel Deborah als overgebleven Joy Division-leden wijten Ians depressies en toename in stemmingswisselingen voor een deel aan die medicatie.

Nu Joy Division steeds meer aandacht kreeg en bekender werd, bleven de deuren bij optredens steeds vaker voor Deborah gesloten. “Onder de ogen van de vrouw die je onderbroeken wast, is het moeilijk om de getormenteerde ziel uit te hangen,” schrijft ze hierover. Ian leek zijn ellende steeds meer te gaan cultiveren en tijdens optredens liet hij zich voortdurend gaan in vreemd, schokkerig gedans. Deborah, in één van de keren dat ze er wel bij was, zag het en legde meteen de link met de epilepsie-aanvallen. Hoewel, zo schrijft ze, hij net zo danste op verjaardagsfeestjes.
Een andere reden dat Deborah niet langer welkom was bij optredens, was een Belgische vrouw. Ian had Annik Honoré ontmoet tijdens een show in Brussel en ze kregen een relatie. Tijdens de tournee in het voorjaar van 1980 reisde ze met de band mee. Ians depressies en buitenechtelijke relatie zorgden voor een onhoudbare spanning binnen het huwelijk. Ian vertrok uit huis, logeerde tijdelijk bij Tony Wilson en leefde korte tijd samen met Annik. Het huwelijk was voorbij. Deborah wilde scheiden en Ian werd steeds zieker, depressiever en raakte steeds meer geobsedeerd door pijn en lijden. Op 18 mei 1980 pleegde hij zelfmoord, hij werd gevonden door Deborah. Iggy Pops The Idiot draaide nog op de platenspeler toen ze binnenkwam.

Het is moeilijk om een beeld van de mens Ian Curtis te krijgen en door alle mythes en verhalen heen te prikken. Aan de ene kant was Ian Curtis een zorgzaam, liefdevol mens en een zeer getalenteerd musicus. Aan de andere kant een egocentrische, breekbare jonge man, die ten koste van alles de top wilde bereiken en in zelfmoord een bepaalde heroïek zag. En, heel nuchter bekeken: misschien was hij gewoon te jong voor alles wat op hem af kwam. Hij zou in elk geval dolgelukkig zijn geweest met alle aandacht die er nog steeds is voor zijn muziek, 25 jaar na zijn dood.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/joy-division/verloren-controle-waar-dromen-eindigen/9545/
Meer Joy Division op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/joy-division