• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

Muziekdocumentaires IDFA 2013

Wat heeft muziek voor op muziekdocumentaires? Moet de competitie überhaupt worden aangegaan tussen de twee? Het spreekt voor zich dat een film over muziek niet zonder die muziek had bestaan, maar de tijd leert dat muziek later net zo afhankelijk kan worden van de film. IDFA 2013 maakte net als vorig jaar een selectie van muziekdocumentaires en liet zien dat ze soms even veel te vertellen hebben als de muziek waarop ze gebaseerd zijn.

Tekst: Gabriela van der Lans

Publicatiedatum: 09 december 2013

"Het mooie van muziek opnemen is dat het meteen vaststaat. Het maakt gelijk deel uit van de geschiedenis", aldus Mick Jagger in de documentaire Muscle Shoals. In zijn geval is dat iets positiefs en refereert het aan iets blijvends; voor anderen kan dat een metafoor zijn voor: ooit een cd gemaakt, daarna nooit meer iets van gehoord. Op dit punt kunnen muziekdocumentaires inspringen om datgene vast te leggen wat altijd nog het onthouden waard zal zijn. Ouderwetse jazz gespeeld door vijf Chinese senioren is bijvoorbeeld muzikaal misschien niet zo relevant meer, maar het zou onterecht zijn het verhaal van de bejaarde mannen zomaar weg te wuiven. De stilte rondom de muziek van de Engelse punkband Johnny Moped is minder begrijpelijk, maar de documentaire die onlangs over de band gemaakt is, kan hier misschien verandering in brengen. En wie wist dat er een subcultuur bestond van mensen wier grootste wens het is vergeten kersthits uit de schaduw te trekken? Wij niet, als er geen muziekdocumentaire over gemaakt was.

In het beste geval kunnen muziekdocumentaires ons iets vertellen wat de muziek destijds niet lukte. De oprichter van de legendarische studio FAME in het Amerikaanse Muscle Shoals schreef weliswaar ooit een liedje over de tragische gebeurtenissen uit zijn jeugd, maar het is pas in de documentaire Muscle Shoals dat hij zijn persoonlijke verhaal in detail vertelt. We begrijpen daardoor beter waar zijn vechtlust vandaan komt en kunnen hem nog dankbaarder voor zijn onmeetbare bijdrage aan onze muzikale cultuur. Lees hieronder de recensies over Muscle Shoals en over de andere muziekdocumentaires die er tijdens IDFA 2013 voor zorgen dat we sommige dingen niet zullen vergeten.

Muscle Shoals

"Ik ben me altijd af blijven vragen of onze nummers niet nóg een beetje funkier waren geweest als we ze in Muscle Shoals hadden opgenomen." Deze alleszeggende onthulling van Rolling Stones-gitarist Keith Richards vat in feite de essentie van de documentaire Muscle Shoals in één zin samen.

Er was niets aan Muscle Shoals, Alabama dat op muzikale genialiteit wees en toch wist het dorpje 's werelds beste r&b voort te brengen. De documentaire Muscle Shoals brengt het ingewikkelde succesverhaal van een kleine Amerikaanse muziekstudio voor het eerst in beeld. Van houten barak tot thuishonk van de begeleidingsband die van Aretha een soulkoningin maakte, de enthousiaste verhalen van artiesten vertellen de hele geschiedenis van de FAME-studio in Muscle Shoals. De muziek, een onuitputtelijke bron van meesterwerken, doet de rest. Rick Hall, de hypercompetitieve oprichter van de studio, is de rode draad van de film en hij onthult de persoonlijke tegenslagen die hem zijn doorzettingsvermogen en koppigheid gaven. De enorme hoeveelheid aan anekdotes blijkt duizelingwekkend, maar de selectie van regisseur Greg Cavallier is evenwichtig. Muscle Shoals overdondert niet, maar voelt vooral compleet aan.

Muscle Shoals heeft de luxe mee te kunnen liften op heel veel muziek, maar levert als film veel meer op dan alleen een goede soundtrack. Het ongelofelijke verhaal van het dorpje Muscle Shoals is nu eindelijk vastgelegd, net op tijd om nog uit de eerste hand een klassiek voorbeeld te kunnen geven van de American dream.

As Time Goes by in Shanghai [geen trailer]
Als de oudste jazzband ter wereld uitgenodigd wordt om te spelen tijdens het North Sea Jazz Festival moet er snel geoefend worden om bij de 'langneuzen' in de smaak te vallen. As Time Goes by in Shanghai volgt vijf Chinese muzikanten op weg naar het grootste concert dat ze in jaren hebben gespeeld.

As Time Goes by in Shanghai gaat eigenlijk niet over muziek. We zien weliswaar vijf oude Chinese muzikanten iedere avond in een chic hotel in Shanghai spelen, maar het is duidelijk dat bezoekers voornamelijk op het fenomeen afkomen, niet op de muziek. Natuurlijk zit er veel meer achter de oude gezichten van de Chinese senioren die lang geleden verliefd werden op westerse jazz. Regisseur Uli Gaulke zoomt in op de glinstering in hun ogen als ze praten over hun instrument en na drie jaar filmen peuterde hij ook de herinneringen aan de Culturele Revolutie en haar verbod op Westerse muziek los. Het ontroert de mannen nog steeds te veel om er zomaar over te praten. De komst van een jonge Chinese zangeres en de geplande reis naar Nederland voor het Rotterdamse jazzfestival zijn magische elementen die de eeuwige jeugdigheid van de mannen weer aanwakkeren. Gaulke legt het elegant vast. De levensvreugde die de film ademt is aanstekelijk. Gaulkes documentaire laat zien dat er geen beter medicijn tegen ouderdom is dan het volgen van je passie.

Basically, Johnny Moped

De Engelse punkband Johnny Moped was op het goede moment op de juiste plaats, de groep werd legendarisch en raakte daarna in de vergetelheid. Aan de hand van archiefmateriaal en met de hand getekende familiebomen brengt regisseur Fred Burns in Basically, Johnny Moped een band in beeld met een samenstelling die even onnavolgbaar was als de toekomstplannen.

Chrissie Hynde van The Pretenders werd maar liefst twee keer uit Johnny Moped gezet en Damned-gitarist Raymond Burns (beter bekend als Captain Sensible) stapte er zelf uit. Beiden kregen later een succesvolle carrière, Johnny Moped niet. En toch zijn collega-muzikanten unaniem over de kwaliteiten van de band. Grotendeels is dat te danken aan Paul Halford, leadzanger en sleutelfiguur van de mystieke groep. Halford was te naïef om in te zien dat een tatoeage van het Hells Angels-logo op zijn voorarm later een probleem zou worden, maar voelde zich wel wijs genoeg om te trouwen met een twintig jaar oudere vrouw. Hij was tegelijk onhandelbaar en goudeerlijk, ook in zijn muziek. "There’s no one faking it less than Johnny Moped", aldus Captain Sensible. Schokkerige concertbeelden ondersteunen die claim, maar recente interviews met de bandleden roepen vragen op over de visie die ze hadden op hun eigen succes. Basically, Johnny Moped laat in het midden of de groep ooit echt ver wilde komen, ook al was dit mogelijk geweest. Het was de bandleden in ieder geval zeker gegund.

Captain Sensible wenst nog steeds dat Johnny Moped de roem krijgt die hij de band gunt. Indirect krijgt hij het voor elkaar: regisseur Fred Burns is niemand minder dan zijn eigen zoon.

Jingle Bell Rocks

Regisseur Mitchell Kezin is 'the little boy that Santa Claus forgot'. Om verdrietige kerstherinneringen uit zijn jeugd om te zetten in iets positiefs rijdt hij stad en land af op zoek naar het enige dat hem wel een goed gevoel geeft over de feestdagen: obscure kerstmuziek.

Mitchell Kezin is niet de enige die het hele jaar bezig is met kerst. In Jingle Bell Rocks neemt hij je mee op een roadtrip waarin je de mensen ontmoet (of beter gezegd: mannen van middelbare leeftijd) die Kezins voorliefde voor zeldzame kerstmuziek delen. Met gevoel voor humor en respect laat Kezin zien hoe deze levendige subcultuur het hele jaar door actief is met het samenstellen van kerstmixtapes en het afstruinen van platenzaken, op zoek naar die ene unieke opname. Over één ding zijn de verzamelaars het eens: ze zoeken naar iets waarvan ze niet eens weten of het bestaat. Jingle Bells Rocks laat genoeg muziek horen om te bewijzen dat de vondsten de zoektochten waard zijn, maar de verhalen erachter zijn mogelijk nog beter. Zelfs aan de kant van de artiesten vallen er goede kerstanekdotes te ontdekken. Run DMC-lid Rev Run meent zijn beste rap ooit geschreven te hebben voor de single 'Christmas in Hollis'.

Jingle Bell Rocks maakt in elk geval duidelijk dat er niks beschamends aan Kezins muzikale hobby is. Toch zal niet iedereen na de film thuis een kerst-cd op zetten. Wel is het goed om te weten dat je na de zoveelste variant van 'Jingle Bells' ook kunt luisteren naar 'Back Door Santa' van Clarence Carter, opgenomen in de kleine FAME-studio in Muscle Shoals, Alabama.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/idfa/muziekdocumentaires-idfa-2013/24541/
Meer IDFA op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/idfa