• achtergronden
• DE 7EVEN
• video's
• agenda

• dossiers
• festivals
• columns

ernaast

De Effenaar: Terug op het oude niveau

1 oktober opende de nieuwe Effenaar zijn deuren. Op de plaats waar tot voor kort een oud, vervallen pand stond is een gloednieuw, hypermodern gebouw verrezen. Met een kleine zaal voor 400 man en een grote zaal die plaats biedt aan 1300 bezoekers. “Alle randvoorwaarden zijn nu aanwezig om de Effenaar weer terug op de troon te brengen.” Voordat het zover is, werpen we nog een laatste blik achteruit.

Tekst: Rob van Leeuwen

Beeld: Koen Rutten

Publicatiedatum: 02 oktober 2005

“Nee, zoals vroeger zal het niet worden”, denkt Peter Pan Speedrock-zanger Peter van Elderen. Hij is kind aan huis in de Effenaar: al 22 jaar lang komt hij er geregeld als bezoeker en met zijn band stond hij meerdere keren op het podium. Zijn hoogtepunt? “Dan ben ik egoïstisch, dat was de eerste keer dat we de zaal uitverkochten.” Over de nieuwbouw is hij duidelijk: “Ik hou toch meer van oude punkholen, waar het zweet aan de muren hangt." Toch is hij enthousiast over de nieuwbouw van het Eindhovense poppodium de Effenaar. Tijdens een rondleiding door het pand werd hij "helemaal van zijn sokken geblazen", aldus de rocker. "Ik verwachtte een betonnen bak, al is het dat eigenlijk ook natuurlijk, maar als het dan toch moet is dit een geslaagd voorbeeld."

Even naar
Het is inderdaad even wennen, als je voor het eerst de nieuwe Effenaar betreedt. Loop twee trappen omhoog en opeens sta je zonder het te verwachten midden in de grote zaal. Ruim, onpersoonlijk en kaal zijn woorden die te binnen schieten. Achterin is een verhoging, waar je een mooi uitzicht hebt op het immense podium, maar ook voorin is genoeg ruimte, aangezien de zaal breder is dan een gemiddelde concertzaal. Het is vrijdag 23 september en vanavond zal de albumpresentatie plaatsvinden van After Forever. Nadat blijkt dat enkele kinderziektes nog niet helemaal de wereld zijn uitgeholpen (het brandalarm gaat drie keer af), komt de band eindelijk op. Samen met de veelal in het zwart gehulde fans constateer ik dat de ontspannen sfeer van voorheen misschien wel verdwenen is, maar dat dit compleet wordt goed gemaakt door het indrukwekkende geluid in de grote zaal. After Forever geeft een strakke show weg en speelt als extraatje een cover van ‘The Final Countdown’. Hoe toepasselijk. Indien hij aanwezig was, hoorde Van Elderen dat het goed was.

Hoe anders zal het 34 jaar geleden zijn geweest. In 1971 opende de Effenaar voor het eerst zijn deuren als jongerencentrum, zo staat op de website te lezen. De naam Effenaar werd niet voor niets gekozen: het pand was een voormalige linnenfabriek en daar was de effenaar een vaak gebruikte machine. Ook is het een verwijzing naar de uitspraak ´even naar´. Zeg nou zelf: ‘effe naar de effenaar’ bekt erg lekker. Volgens oud-programmeur en -directeur Ton van Gool was de Effenaar in het begin niet geliefd bij het stadsbestuur: "Er werd drugs gebruikt, er gebeurden dingen die ze niet snapten. Toen was het echt underground, mensen wilden zich afzetten."

Geen blowerstent
Dat was in de hippietijd, toen mensen een politieke mening ontwikkelden, demonstraties begonnen te organiseren en er nieuwe samenlevingsvormen ontstonden. Na die periode, toen de punk- en new wave-bands kwamen opzetten, begon de 21-jarige Van Gool als programmeur bij het Eindhovense poppodium. Voor die tijd werkte hij in Bladel, waar hij hielp met het opzetten van een jongerencentrum: "Het toenmalige bestuur van de Effenaar merkte dat er iets gebeurde in de muziekwereld en daar wilden ze bij zijn. Ik kwam voort uit de doelgroep en was precies de man die ze zochten." Tot en met 1981 haalde Van Gool bands naar Eindhoven. "Ik durf te zeggen dat de Effenaar in die periode bij de drie belangrijkste poppodia van Nederland hoorde." De spannendste acts kwamen naar Eindhoven, waardoor de landelijke popjournalistiek naar het zuiden moest afreizen: "Regelmatig hoorde ik OOR-journalisten hierover zuchten en kreunen", aldus de oud-programmeur.

Toen Van Gool in 1981 vertrok bij het poppodium, nam Carlos van Hijfte zijn plaats in. Vanaf 1978 woonde hij al in Eindhoven, waar hij werkzaam was bij platenzaak Bullit. Van Hijfte, die tegenwoordig werkt als boekingsagent voor onder andere Sonic Youth, draaide al regelmatig plaatjes in de Effenaar. "Ik kwam er veel, kende de mensen en dacht dat ik het wel aankon. Ervaring had ik nauwelijks, maar in die tijd was er bijna niemand die dat wel had. Het was allemaal niet zo professioneel, de organisatie was minder gestructureerd dan tegenwoordig." Het publiek was zeer divers, al stond de Effenaar wel bekend als tegendraadse tent, zegt Van Hijfte. "Voordat Ton van Gool en ik er kwamen werken, werd er veel aan blues, soul en funk gedaan. De mensen uit die scene voelden zich na onze komst buitengesloten, ze gingen kankeren. Voorheen stond de Effenaar bekend als blowerstent, die sfeer werd er door ons uitgebannen. De muziek werd anders, tegendraads, moeilijker." Niet iedereen kon dit waarderen, zo vertelt Van Hijfte over een interview uit die tijd met gitarist Jan Akkerman. Hij bleek een slechte verliezer, want hij omschreef het Effenaar-publiek als mensen met zwarte jasjes zoals die werden gedragen in Nazi-Duitsland. "Die generatie muzikanten was toen verleden tijd", zegt de oud-programmeur.

Gokken op de Ramones
De mainstream begreep de Effenaar dus niet goed, voor anderen was het een plezierige periode. Muzikaal was het een boeiende tijd vindt van Hijfte: "Het was één of twee keer per week feest, ik kon artiesten boeken die ik zelf geweldig vond. In die tijd was het taboe om artiesten voor de tweede keer naar de Effenaar te halen. Toen moest er elke week iets spannends staan, alleen de grote helden als Nick Cave, Sonic Youth en Einstuerzende Neubauten mochten terugkomen, dat is sindsdien wel veranderd."

Onder de artiesten die hij zelf geweldig vond bevonden zich onder andere The Butthole Surfers, The Birthday Party en Swans. "Ik herinner me ook nog een optreden van Billy Bragg, waar maar tien mensen op af waren gekomen. Over The Birthday Party had ik in de Engelse pers gelezen en ik had ze in Londen zien optreden. Ik had mezelf beloofd dat mijn carrière geslaagd zou zijn als ik die band naar de Effenaar zou kunnen halen." Dat lukte al snel: "In augustus begon ik, in november stonden ze in Eindhoven." Ook het optreden van R.E.M is hem bijgebleven, maar niet direct in positieve zin: "Er waren ongeveer 250 mensen op afgekomen, de band had net zijn eerste plaat uit. De managers van de band zeurden de hele tijd dat de band handdoeken wilde hebben, dat had ik nog nooit meegemaakt. Hoe ik het heb opgelost weet ik eigenlijk niet meer." Ook Van Gool weet nog een aardige anekdote over zijn tijd als programmeur bij de Effenaar te vertellen. Hij kreeg een package van twee bands aangeboden voor 2500 gulden, bands die toen nog totaal onbekend waren. De namen? Ramones en Talking Heads. "De eerste groep had net haar debuutalbum uit, de tweede alleen nog maar een single. MTV bestond nog niet, via televisie kwam je niet te weten wat er allemaal gebeurde." Het was een gok, maar zijn intuïtie liet hem gelukkig niet in de steek.

Terug op de troon?
Met MTV zijn we meteen aanbeland bij één van de oorzaken waardoor de Effenaar volgens Van Gool zijn toonaangevende status verloor. Door de komst van de videoclip werd een groot deel van de promotie door de televisie overgenomen. In plaats van 300 shows per jaar te spelen, gingen bands minder op tournee, want nu kon met weinig inspanning een grote groep mensen bereikt worden. Daar komt nog bij dat optredens door een steeds groter wordend Europa beter verdeeld moesten worden. "Er is nu een heel popcircuit tot diep in Griekenland en verder." Amsterdam bleek een meer aansprekende naam en Eindhoven werd vanaf dat moment door veel bands overgeslagen. Om toch nog een rol van betekenis te blijven spelen, moet je jezelf als podium sterker maken, zegt Van Gool. Met het proces dat daaraan vooraf ging begon hij zelf in 1991, toen hij weer terug was op zijn oude nest, ditmaal als directeur van de Effenaar, een functie die hij in 1998 overdroeg aan de huidige directeur Marijke Appelboom. Hij gaf presentaties en probeerde de verbouwing op de politieke agenda te zetten. De nadruk werd gelegd op de staat van het gebouw, omdat dit aan te tonen was. Het pand was namelijk aan het verzakken en aan het scheuren. Opknappen was duurder geweest, zo zegt Van Gool. Het nieuwe pand heeft hij alleen nog van buiten gezien: “Het ziet er fantastisch uit, het is de afronding van een proces dat heeft gewerkt.”

Van Hijfte is iets minder enthousiast. Waarom moest er een grote zaal komen voor maar liefst 1300 man, vraagt hij zich af: “Ik vind het niet helemaal logisch en ik heb twijfels bij de vernieuwingen. Vernieuwing is goed, maar hier mis ik de noodzaak. Waarom moet het zo groot?” Ook over het programma is hij sceptisch: “Een band als Eek-A-Mouse is inhoudelijk niet echt spannend. En op de openingsavond staat Front 242 geprogrammeerd, dat lijk uit de jaren ’80 geeft ook niet veel hoop.” Patrick Clerkx, hoofd marketing en PR van de Effenaar, heeft uiteraard een gevat antwoord klaar staan: “Eindhovenaren moeten hun favoriete bands in eigen stad kunnen zien en bands die vanuit de underground doorbreken, verkopen al heel gauw 1000 kaarten. Wil je die acts naar Eindhoven halen, dan zul je ze een passende capaciteit moeten aanbieden.”

Het meubilair
Die capaciteit is er nu. De Effenaar wil in de toekomst populaire bands naar Eindhoven halen en grote dansfeesten organiseren en met de behaalde omzet kleinere en onbekendere acts een kans geven. Dat lukt nu al, zo vindt Clerkx: “In de openingsmaand kun je het resultaat al goed zien. Dio, Maceo Parker, dEUS en Front 242 zouden op dit moment nooit in de oude Effenaar staan. Bovendien is er volop de mogelijkheid om opwindende nieuwe bands als Robocop Kraus, Art Brut, The Rakes en de Editors naar Eindhoven te halen. Alle randvoorwaarden zijn nu aanwezig om de Effenaar weer terug op de troon te brengen.”. Of zoals Ton van Gool het zegt: “Het gebouw op zich is eigenlijk niet boeiend, het gaat vooral om de kansen die er nu liggen.”

Na jarenlang getouwtrek is er dus eindelijk de zo gehoopte nieuwbouw voor de Effenaar. Groter, beter, gevarieerder, indrukwekkender, harder en succesvoller. Tenminste, dat is de bedoeling, het is natuurlijk afwachten hoe dit allemaal uitpakt. Is er dan niets hetzelfde gebleven? Jawel, sommige bands behoren nu eenmaal tot het meubilair van de club en blijven trouw terugkomen. Zoals de drie rockers van Peter Pan Speedrock, die op 7 oktober als één van de eersten de grote zaal mogen uittesten. Van Elderen heeft er wel vertrouwen in: “Het is altijd moeilijker als de zaal groter is, zeker als het nog niet goed is uitgeprobeerd. Maar After Forever en Dio zijn ons tegen die tijd voorgegaan en dat zijn toch ook flinke herrieschoppers. Ik maak me er dus geen zorgen over.”

Ook zo benieuwd naar de nieuwe Effenaar? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief, want we geven kaarten weg voor de optredens van The Robocop Kraus/Art Brut en The Rakes.

http://www.kindamuzik.net/achtergrond/effenaar/de-effenaar-terug-op-het-oude-niveau/10700/
Meer Effenaar op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/effenaar