http://www.kindamuzik.net
ernaast
Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
De intieme relatie tussen Björk en haar luisteraar
In de jaren dat Björk een relatie had met kunstenaar Matthew Barney ging haar werk over van alles - sociale problematiek, technologisering, natuurfenomenen, onderwijs, muziekbeleving - maar haar persoonlijk leven verdween sinds Vespertine (2001) naar de achtergrond. Met Vulnicura, over de breuk met Barney, is dit thema terug. Tijd om terug te keren naar Vespertine, om de rol van intimiteit in haar werk nader te beschouwen.
Tekst: Timo Koren
Publicatiedatum: 10 februari 2015
Wanneer het tijdens een interview met Pitchfork over de teksten op Vulnicura ging, zei Björk: "I can't talk about it. It's not that I don't want to, I'm not trying to be difficult. It really is all in there." Daarmee raakt ze een paradox van kunstenaars die hun persoonlijke leven onderdeel van hun werk maken: aan de ene kant is de veronderstelde intimiteit, aan de andere kant het publieke uiten ervan. Hoewel Björk zich onmiskenbaar daarvan bewust moet zijn, lijkt ze zich er in bovenstaand citaat toch over te verbazen: alsof tijdens dat interview plots de grens tussen privé en publiek wordt overschreden. Wat je in muziek kan zeggen en wat een potentieel oneindig publiek kan bereiken is iets anders dan wat je tegen mensen in dezelfde ruimte kan zeggen.
Op veel manieren is Vulnicura gerelateerd aan Vespertine, de plaat die ze in 2001 maakte net nadat ze kunstenaar Matthew Barney had ontmoet. Het vormde een kantelpunt in haar werk. Men had kennisgemaakt met de Björk van Debut (1993) en Post (1995), een springerig meisje dat steeds maar verliefd werd, dansend in het met neon verlichte Londen van de jaren negentig. Met Homogenic (1997) keerde ze terug naar IJsland, waarbij ze zich toelegde op almaar complexere composities en haar werk steeds meer een conceptuele laag kreeg. Waar haar voorganger vrij extravert was, had Vespertine een duidelijk introspectief karakter.
Het album, dat bijna Domestika had geheten, is duidelijk tekstueel geïnspireerd op het begin van haar relatie met Barney en werd zodoende door de pers overwegend gezien als een emotionele bekentenis die de luisteraar onderdeel maakt van Björks persoonlijke ruimte. Ze bezong de twijfels die horen bij het begin van een relatie. Neem bijvoorbeeld de zinsnede "I'm so close to tears / I'm so close to simply calling you up" in 'Hidden Place'. In 'Cocoon' verhaalt ze over het moment dat erotiek en liefde samenkomen als ze ondubbelzinnig zingt: "Who would have known / That a boy like him / Would have entered me lightly / Restoring my blisses." Het intieme karakter van de plaat wordt nog eens muzikaal versterkt doordat er zoveel gebruik wordt gemaakt van huiselijke en alledaagse geluiden.
In de interviews naderhand blijkt een gelijksoortige worsteling als nu met de intimiteit waar ze de luisteraar deel van maakt. Vrij koel vertelde ze dat emotionaliteit nu eenmaal onderdeel is van haar werk, zoals ziektes dat zijn voor een dokter of schoenen voor een schoenmaker. Maar zoals ze nu in het voornoemde interview met Pitchfork aangaf nog niet te weten of ze vanwege de emotionele inhoud de nummers op Vulnicura wel live kan spelen, zo zei ze na Vespertine dat het vreemd voelde het uit te gaan voeren met een orkest voor een zaal van drieduizend man. Het zou het album het meeste recht doen als ze het met een paar muzikanten voor één persoon zou spelen, vond ze.
Op meerdere vlakken wekt Björk zo de suggestie dat ze de luisteraar toegang verleent tot intieme gevoelens en benadrukt ze de authenticiteit van haar werk. Die lezing is rondom Vespertine en nu ook rondom Vulnicura dominant. Het verhult wel de controle die ze over haar muziek heeft, die duidelijk maakt dat ook de fysieke nabijheid die beide albums doen vermoeden geconstrueerd is. Over 'Cocoon' vertelt ze bijvoorbeeld dat de tekst aanvankelijk als een lang dagboekfragment las, waar ze uiteindelijk negentig procent van schrapte - tot het moment dat zowel zij als de persoon waar het over ging het herlazen en zich niet meer oncomfortabel voelden.
Het interessante is dat het spel van intimiteit tot Vulnicura voor lange tijd naar de achtergrond verdween: haar muziek verliet de persoonlijke ruimte en draaide steeds meer om wereldse thema's. Maar nu speelt ze het spel weer: haar nieuwste werd opgenomen tijdens de breuk met Barney en volgt de chronologie van het uiteengaan. De eerste helft gaat over de ontstane tweespalt in de nadagen van hun relatie, het tweede deel gaat over de aan diggelen gegooide illusies en de leegte nadien. Daarmee heeft ze een opvolger van Vespertine gemaakt: ze zet de intieme relatie tussen haar en haar luisteraar voort, ondanks dat zij elkaar waarschijnlijk nooit hebben ontmoet.
http://www.kindamuzik.net/achtergrond/bj-rk/de-intieme-relatie-tussen-bj-rk-en-haar-luisteraar/25684/
Meer Björk op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/bj-rk
Deel dit artikel: