Onze laatste liverecensie.
Onze laatste albumrecensie.
Ons laatste interview.
Onze laatste video.
Ligeti maakte deel uit van een groep na-oorlogse componisten die weinig op hadden met de regels die klassieke muziek zichzelf voorschrijft. Net als Karl-Heinz Stockhausen, Pierre Boulez en Iannis Xenakis schept hij een totaal eigen klankwereld, waarin hij verder durft te gaan dan het conservatieve establishment. Meest controversiële wapenfeiten: een stuk voor honderd metronomen, die simultaan tikkend een enorme complexiteit van ritmes en harmonieën vormen. Zoals de New Yorker het ooit omschreef: “[…] als een rot ei op de klassieke bakermat.” Een muzikaal rebel in hart en nieren, je kan niet anders dan van die man houden.
Volksmuziek
Ligeti wordt als kind van Hongaarse ouders geboren in het Roemeense Transylvanië en groeit op in Hongarije Aangemoedigd door zijn ouders en gefascineerd door landgenoot en klassiek pionier, Bela Bartok, begint hij met pianolessen en een studie volksmuziek. Net als Bartok behoort het maken van volksmuziektranscripties tot Ligeti’s grootste hobby’s.
WO II is voor het gezin Ligeti net zo hartverscheurend als voor miljoenen andere Joden, die in de concentratiekampen terechtkomen. Ligeti’s familie wordt in januari 1944 opgepakt en naar verschillende concentratiekampen gebracht, hijzelf belandt in een arbeiderskamp. Aan het eind van de oorlog is alleen hijzelf en zijn moeder nog in leven, zijn broer en vader gaan ten onder in de afgrijselijke geschiedenis van de holocaust.
Na de oorlog gaat hij verder met zijn volksmuziek studie, hij slaagt en geeft vervolgens een tijdje les aan de universiteit van Boedapest. Door het strenge communistische regime in Hongarije wordt hij belemmerd in zijn ambitie als avontuurlijk componist en lange tijd beperkt hij zich tot transcripties van volksmuziek en conventioneel klassiek componeren.
Micropolyfonie
Tijdens de Hongaarse revolutie, die in 1956 begint, vlucht Ligeti met zijn vrouw naar Keulen waar hij een tijd werkt in de studio’s van de Westdeutscher Rundfunk (de West-Duitse radio- en televisiemaatschappij). Daar ontmoet hij belangrijke spelers in de avant-garde voorhoede. Karl-Heinz Stockhausen, Pierre Boulez, allemaal zijn ze zeer gecharmeerd van de getalenteerde componist. Ligeti zelf beweegt zich mondjesmaat in die kringen en stelt zich sceptisch tegen het avant-gardistisch idee op. Zelf zei hij er ooit over: “I am in a prison. One wall is the avant-garde, the other is the past. I want to escape.” Ligeti’s electronische werk Artikulation voltooide hij in 1959 in Keulen en in datzelfde jaar vertrekt hij met zijn vrouw naar Wenen.
Na het baanbrekende Atmosphères, waarin hij in 1961 zijn professionele status als componist mee verzilverd, componeert hij Adventures en New Adventures. New Adventures bestaat uit mini opera’s die zonder tekst door drie zangers voorgedragen worden. De voordrachten gaan gepaard met wilde gebaren en fonetische hoogstandjes, gedragen door de emoties in het stuk levert dat bijzonder enerverende stukken op. Rond deze tijd ontwikkelt hij een totaal eigen stijl, waarin extreem rijke clusters van geluid centraal staan, een stijl die hij zelf als micropolyfonie omschrijft.
Naast het uitdiepen van virtuositeit en extravagante ritmes is humor een belangrijke rode draad door Ligeti’s werk. Net als John Cage zoekt hij keer op keer de grenzen van het toelaatbare op om die regelmatig te overschrijden. In de visie van “serieuze” componisten. Als ludieke reactie op John Cage’s 4’33” componeert hij 0’00”, de kortste compositie ooit.
A Space Oddity
Tussen 1963 en 1965 componeert hij het emotioneel geladen Requiem (met de daaraan gerelateerde versie Lux Aeterna), waarin hij zijn door de holocaust verscheurde leven van een geladen soundtrack voorziet. Stanley Kubrick hoort in Ligeti’s stukken de perfecte geluidspartner voor zijn films. Delen van Requiem worden gebruikt voor de soundtrack van 2001: A Space Oddyssey (1968), wat Ligeti wereldwijde, populaire erkenning oplevert.
Rond 1975 vertrekt Ligeti naar Hamburg om les te geven op de Hamburger Muziek Academie. Daar componeert hij zijn eerste en meest bekende opera, Le Grand Macabre. Wederom is het een duister stuk over dood en het einde van de wereld, maar Ligeti voorziet het als altijd met een ondertoon van cynische en zwarte humor.
De lat ligt hoog
Ligeti schrijft vervolgens twee boeken, Etudes for Piano, waarin hij composities schrijft voor een extreem virtuoze manier van pianospelen, gekenmerkt door wervelende ritmes, uitbundige creativiteit, de invloed van Oost-Europese volksmuziek en Afrikaanse ritmes en timbres. Voor het eerste deel van Etudes for Piano wint hij in 1986 de Grawemeyer prijs, een prestigieuze klassieke award.
Tussen 1985 en 2001 gaat Ligeti stug door met het componeren voor concerten voor piano, viool en hoorn. Zijn laatste stuk, de 18e etude, Canon voltooit hij in 2001. György Ligeti worstelt ondertussen met een slechte gezondheid en keert terug naar zijn vrouw in Wenen, waar hij na een lang ziekbed op 12 juni 2006 sterft.
Ligeti’s onbevooroordeelde componeertalent, zijn liefde voor traditionele volksmuziek en de altijd aanwezige kwinkslag in zijn stukken hebben hem een wereldwijde status als belangrijkste componist van de twintigste eeuw opgeleverd. De uitdaging voor de nieuwe generatie componisten zit hem niet in het klakkeloos naspelen van zijn stukken, maar in Ligeti’s ludieke benadering van serieuze onderwerpen omzetten in fascinerende en intens uitdagende composities. De lat ligt hoog.
http://www.kindamuzik.net/achtergrond/gy-rgy-ligeti/i-m-gy-rgy-ligeti-1923-2006/13153/
Meer György Ligeti op KindaMuzik: http://www.kindamuzik.net/artiest/gy-rgy-ligeti
Deel dit artikel: